Χ.Κ. Σώκος και Π.Κ. Μπίρτσας
Κυνηγετική Οµοσπονδία Μακεδονίας & Θράκης, Εθνικής Αντίστασης 173, 551 34 Θεσσαλονίκη,
e-mail: sokos@hunters.gr

Περίληψη

Στην Ελλάδα λειτουργούν Ελεγχόµενες Κυνηγετικές Περιοχές (Ε.Κ.Π.) στις οποίες απελευθερώνονται εκτρεφόµενα θηράµατα και στη συνέχεια καταδιώκονται από επισκέπτες κυνηγούς. Η πρακτική αυτή ονοµάζεται αγγλιστί «put and take» και εφαρµόζεται στην Ελλάδα τα τελευταία 30 έτη. Στο άρθρο αυτό εξετάζεται το «put and take» ως προς τις επιδράσεις του στον άνθρωπο και το φυσικό περιβάλλον.
Βρέθηκε ότι το «put and take» είναι µια µορφή διείσδυσης του υπερκαταναλωτισµού στη θήρα. Το «put and take» προκαλεί επιπτώσεις, από τις οποίες κυριότερη είναι η εγκατάλειψη της ελληνικής θηρευτικής φιλοσοφίας. Το «put and take» δεν αποτελεί πρακτική διαφύλαξης της θήρας αλλά αλλοτρίωσής της.

Λέξεις κλειδιά: περιβαλλοντική και κυνηγετική ηθική, πολιτιστικές αξίες της θήρας, εκτροφή και απελευθέρωση θηραµάτων

Η αλλοτρίωση της σχέσης του ανθρώπου µε τη φύση

Kατά το δεύτερο ήµισυ του 20ου αιώνα εκδηλώθηκαν οι περισσότερες επιπτώσεις στη φύση από µια επικίνδυνη λογικοποίηση του πολιτισµού. Η λογικοποίηση αυτή υπερτόνισε τις τεχνολογικές κατακτήσεις του ανθρώπου, µετατόπισε τα ανθρώπινα οράµατα, ιδιαίτερα των δυτικών κοινωνιών, στις περιοχές του καταναλωτισµού και του ευδαιµονισµού και τοποθέτησε σε δευτερεύουσα θέση τις µεταφυσικές, ανθρωπιστικές και συναισθηµατικές αναζητήσεις του (Γιουλτσής 1997). Ο Μαντζαρίδης (1995) αναφέρει χαρακτηριστικά πως ο άνθρωπος απέκτησε αναρίθµητες πληροφορίες για τη φύση και τη χρηστική της αξία, ενώ ταυτόχρονα αποξενώθηκε από την οµορφιά και τη χάρη της.

Σύµφωνα µε τον Μαντζαρίδη (1995) η προκαλούµενη οικολογική κρίση είναι πρωτίστως κρίση πνευµατική και ηθική. .εν οφείλεται σε ιστορικές συγκυρίες, ούτε στην επιστήµη ή την τεχνολογία. Οφείλεται στον άνθρωπο.
Ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για την κακή χρήση των τεχνολογικών του επιτευγµάτων µε σκοπό την ικανοποίηση του υπερκαταναλωτισµού. Η οικολογική κρίση συνδέεται µε το σύνολο των προβληµάτων στην προσωπική και κοινωνική ζωή του ανθρώπου.
Η αλλοτρίωση στην εργασία, στις διαπροσωπικές σχέσεις, στην πολιτική, στην επιστήµη κ.α. αλληλεξαρτώνται µε την αλλοτρίωση στη σχέση του ανθρώπου µε τη φύση. Το «καλόν λίαν» της δηµιουργίας αλλοιώθηκε πρωτογενώς στον άνθρωπο και µέσω αυτού, ως φθορά και εξαχρείωση πέρασε και σε ολόκληρη την κτίση.

Η αλλοτρίωση της θήρας

Η θήρα ως αρχέγονη δραστηριότητα ήταν από τις πρώτες που επηρεάστηκαν από την αλλοτρίωση. Η θήρα αλλοτριώνεται όταν µεταπίπτει σε υπερθήρευση και λαθροθήρα. Η θήρα αλλοτριώνεται και όταν δεν διεξάγεται κατά τον ενδεδειγµένο τρόπο. Μια σχετική περίπτωση αναφέρεται στον πραγµατικό βοµβαρδισµό του Επιστηµονική Επετηρίδα Σχολής .ασολογίας & Φυσικού Περιβάλλοντος Α.Π.Θ. Τόµος ΜΒ 2006. σύγχρονου κυνηγού από την αφθονία των διαφόρων κυνηγετικών ειδών και γενικότερα από την τεχνολογία που έχει αναπτυχθεί στον τοµέα αυτό.
Σύµφωνα µε τον Leopold (1943) περισσότερα και ακριβότερα είδη κυνηγίου είναι καλά για τη βιοµηχανία και αυξάνεται η οικονοµική αξία της θήρας, τι γίνεται όµως µε τις πολιτιστικές αξίες της θήρας; Τόσο ο ηθικός προσδιορισµός όσο και ο επιστηµονικός διαχωρισµός για το πόσα και ποια πρέπει να είναι τα µέσα θήρευσης δεν είναι εύκολος.
Οι κυνηγοί, και οι θηραµατολόγοι ακόµα, αδυνατούν σε µερικές περιπτώσεις να αντιληφθούν ότι η θήρα είναι αρχέγονη και αταβιστική, η κύρια ίσως αξία της βρίσκεται στην αντίθεση της µε τη σύγχρονη αστικοποιηµένη και υπερκαταναλωτική κοινωνία. Ο «εκσυγχρονισµός» της λοιπόν, οµοιάζει να µεταφέρει τη βιοµηχανία στα δάση και τις λίµνες. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγµα για την Ελλάδα είναι η χρήση βοµβητή (µπίπερ) στο κυνήγι της µπεκάτσας αντί για το παραδοσιακό κουδούνι.
Η θήρα αλλοτριώνεται και κατά τη διαχείριση των θηραµάτων. Οι κυνηγοί ήταν η πρώτη µεγάλη κοινωνική οµάδα που διαπίστωσε, αλλά και αντέδρασε στην υποβάθµιση του φυσικού περιβάλλοντος. Εκτός όµως από τις προσπάθειες διατήρησης και αύξησης των άγριων πληθυσµών των θηραµάτων εφαρµόστηκε και µια διαφορετική λύση – η άµεση κάρπωση (αγγλιστί «put and take»).

Ο σύγχρονος άνθρωπος – κυνηγός θεωρώντας ότι δεν είναι αρκετό το «…εργάζεσθαι αυτόν και φυλάσσειν αυτόν…» (Γένεση β15) της Παλαιάς .ιαθήκης, βασίζεται στην τεχνολογία του και «φτιάχνει» αυτός θήραµα µε την εκτροφή. Πόσο το κατάφερε άραγε; Είναι πραγµατικά ανάγκη ή αποτελεί µια µορφή διείσδυσης του υπερκαταναλωτισµού στη θήρα και ένα ακόµα παράγωγο της ανθρωπολογικής κρίσεως;
Μια προσπάθεια επίλυσης της προβληµατικής αυτής επιχειρείται στη συνέχεια.

Τι είναι το «put and take» και ποια η σχέση του µε τη θήρα

Το «put and take» συνίσταται από τις λέξεις τοποθετώ (put) το ζώο και το παίρνω (take). Στο «put and take» τα εκτρεφόµενα ζώα απελευθερώνονται µε διάφορες τεχνικές από λίγες εβδοµάδες µέχρι και µία ηµέρα πριν τη διεξαγωγή της καταδίωξής τους.
Η πρακτική αυτή αναπτύχθηκε στη Βρετανία κατά τους Βικτωριανούς χρόνους (19ο αιώνα, ακµή της βρετανικής αυτοκρατορίας) για την ικανοποίηση των επιθυµιών των ευγενών στο κυνήγι του φασιανού µε τη µέθοδο της παγάνας (Hill and Robertson 1988).
Στις ΗΠΑ το «put and take» εφαρµόζεται λιγότερο από την Ευρώπη και αποκαλείται από µερικούς «canned hunting» που σηµαίνει κονσερβοποιηµένη θήρα. Μια ελληνική απόδοση της πρακτικής θα µπορούσε να είναι άµεση κάρπωση, δίνοντας έµφαση στο σύντοµο χρονικό διάστηµα που πρέπει να καταδιωχθούν τα ζώα µετά την απελευθέρωση.
Το «put and take» δεν είναι ορθό να ενταχθεί στη δραστηριότητα της θήρας διότι το αντικείµενο δεν είναι άγρια αλλά εκτρεφόµενα ζώα.
Το «put and take» όµως δεν πρέπει ίσως να ενταχθεί ούτε στην κτηνοτροφία αφού ο κύριος σκοπός του δεν είναι η παραγωγή κρέατος. Το «put and take» είναι κάτι αλλότριο ως προς τις αρχέγονες δραστηριότητες του ανθρώπου, και πρέπει να χαρακτηριστεί µάλλον ως «υβρίδιο» µεταξύ της θήρας και της κτηνοτροφίας.

Οι επιδράσεις του «put and take» στον άνθρωπο και τη φύση

Το γεγονός ότι η πρακτική του «put and take» πραγµατοποιείται µε εκτρεφόµενα ζώα προκαλεί τις εξής επιπτώσεις:

Τα πτηνά πρέπει να καρπωθούν µέσα σε µερικές ηµέρες µετά την απελευθέρωση, διότι λίγα έως ελάχιστα θα επιβιώσουν για µεγάλο χρονικό διάστηµα. Αυτό έχει αποδειχθεί σε δεκάδες έρευνες. Ενδεικτικά, ο Burger (1964) βρήκε πως από τους 5.441 τεχνητά εκτρεφόµενους φασιανούς που απελευθερώθηκαν, οι κυνηγοί καρπώθηκαν το 50% των πτηνών, εκ των οποίων το 80% καρπώθηκε µέσα στην πρώτη εβδοµάδα µετά την απελευθέρωση και το 92% µέσα σε τρεις εβδοµάδες.
Σύµφωνα µε τον ίδιο, το υπόλοιπο 50% των πτηνών θανατώθηκε κυρίως από τους άρπαγες. Σε αντίστοιχη έρευνα για την πεδινή πέρδικα οι Thompson et al. (1992) αναφέρουν πως καρπώθηκε το 54-67,8% των πτηνών, εκ των οποίων το 72,6-84,7% µέσα στην πρώτη εβδοµάδα µετά την απελευθέρωση.
Το «put and take» πρέπει να εφαρµόζεται σε ελεγχόµενες κυνηγετικές περιοχές (Ε.Κ.Π.) διότι ο κυνηγός που θα βρεθεί στην περιοχή της απελευθέρωσης, σε σύντοµο χρονικό διάστηµα µετά την απελευθέρωση, θα καρπωθεί και τα ζώα. Εποµένως, για να είναι δίκαιο το σύστηµα αυτός ο κυνηγός θα πρέπει να επωµιστεί και το κόστος. Συνήθως το «put and take» εφαρµόζεται σε Ε.Κ.Π. µε εξαίρεση να αποτελούν η Κύπρος και µερικές πολιτείες των ΗΠΑ.

Η µικρή ευχαρίστηση των συµµετεχόντων στο «put and take». Σύµφωνα µε την ανθρωπολόγο Dahles (1993), στη θήρα δεν είναι η «τσάντα» (κυνηγετική κάρπωση) που έχει σηµασία, αλλά, ο τρόπος µε τον οποίο αποκτήθηκε. Τους κυνηγούς δεν τους ελκύει η θανάτωση, αλλά η προσπάθεια που καταβάλλεται κατά τη διαδικασία της θήρας. Ευχαρίστηση αντλείται επίσης από το µυστήριο που δηµιουργεί το απρόβλεπτο για τα είδη των θηραµάτων και τους αριθµούς που θα συναντηθούν στον κυνηγότοπο, όπως και για την έκβαση της κυνηγετικής προσπάθειας.
Στο «put and take», περιορίζονται σε µεγάλο βαθµό τα ανωτέρω, αφού οι θέσεις απελευθέρωσης, οι αριθµοί και το είδος των απελευθερωµένων ζώων είναι γνωστά και το αποτέλεσµα της καταδίωξής τους προβλέψιµο. Σε σχετικές έρευνες που πραγµατοποιήθηκαν στις ΗΠΑ βρέθηκε πως η ευχαρίστηση των συµµετεχόντων στο «put and take» ήταν µικρή (Ratti and Workman 1976, Byers and Burger 1979).
Το «put and take» έχει κατακριθεί επειδή προσφέρει λιγότερη άθληση σε σχέση µε τη θήρα (Leedy and Hicks 1945, Allen 1956 από Krauss et al. 1987), ενώ για άλλους το «put and take» στερείται συγκινήσεων (Roseberry et al. 1987). Οι Csermely et al. (1983) χαρακτηρίζουν ως µη απαιτητικούς κυνηγούς τους συµµετέχοντες στην πρακτική του «put and take».

Ο κίνδυνος για τον άνθρωπο να καταναλώσει, µέσω του κρέατος των ζώων, τις επικίνδυνες ουσίες των κτηνιατρικών φαρµάκων. Για τον λόγο αυτό, πρόσφατα απαγορεύτηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση η χορήγηση του Emtryl, ένα φάρµακο το οποίο χρησιµοποιούνταν ευρέως στην εκτροφή των φασιανών και περδίκων (Davis and Swan 2003).
Η υποβάθµιση των πολιτιστικών αξιών της θήρας. Η πολιτιστική αξία της θήρας έγκειται στην υπενθύµιση των παραδόσεων, στην υπενθύµιση της εξάρτησης του ανθρώπου από την τροφική αλυσίδα και στην ανάπτυξη της ηθικής µεταξύ του ανθρώπου και της φύσης (Leopold 1943). Το «put and take» αντίθετα:

α) δεν εναρµονίζεται µε τη θηρευτική φιλοσοφία και τις παραδόσεις – ιδιαίτερα των Ελλήνων (βλέπε Παράγραφο 6), β) δεν προωθεί την ηθική µεταξύ του ανθρώπου και της φύσης (Starling 1991) και γ) το θήραµα δεν είναι προϊόν της τροφικής αλυσίδας του κυνηγοτόπου, αλλά, προϊόν του εκτροφείου.

Ο κίνδυνος µεταφοράς παρασίτων στους άγριους πληθυσµούς του ιδίου ή άλλου είδους (Tompkins et al. 2000, Arroyo and Beja 2002).
Η ανάγκη εφαρµογής εντατικού ελέγχου των πληθυσµών των αρπάγων, κάτι το οποίο επιφέρει κόστος και ίσως, επιπτώσεις για το οικοσύστηµα (Arroyo and Beja 2002).
Σύµφωνα µε τα ανωτέρω ο άνθρωπος δεν κατάφερε να «κατασκευάσει» θήραµα µε την εκτροφή. Εντούτοις, ο Greene (1970) αναφέρει πως το «put and take» θεωρείται από µερικούς ότι είναι τρόπος εκτόνωσης της θηρευτικής ζήτησης σε περιοχές πυκνοκατοικηµένες και µε µικρούς πληθυσµούς θηραµάτων. Ο Buechner (1950) αντίθετα, βρήκε ότι η αύξηση των άγριων πληθυσµών του κολινού έχει µικρότερο κόστος από την εφαρµογή του «put and take».
Ο Οργανισµός .ιατήρησης του Θηράµατος (Game Conservancy), ο οποίος ασχολείται εδώ και δεκαετίες µε το «put and take», υποστηρίζει πως όταν οι οικονοµικοί και ανθρώπινοι πόροι είναι περιορισµένοι, τότε είναι προτιµότερο να επενδύονται στη διαχείριση των ενδιαιτηµάτων και όχι στο «put and take» (Game Conservancy 1994).
Οι Baumgartner (1944) και Buechner (1950) αναφέρουν ότι το κόστος για κάθε απελευθερωµένο κολινό που καρπώνεται είναι υψηλό λόγω της µικρής επιβίωσης των πτηνών µετά την απελευθέρωση. Οι Diefenbach et al. (2000) βρήκαν ότι το κόστος αυτό για τον φασιανό στην Πενσιλβανία κυµαίνεται από 22,63 έως 90,74 δολάρια. Το αντίστοιχο κόστος στις ιδιωτικές κυνηγετικές περιοχές της Βρετανίας είναι 18 – 33 λίρες, ενώ η αξία του φασιανού τη στιγµή της απελευθέρωσης είναι 2,5 λίρες (Robinson 2000).

Πληρώνοντας τα χρήµατα αυτά, οι συµµετέχοντες στο «put and take» απεµπολούν την ιδιότητα του χρήστη και διαχειριστή της φύσης διότι µειώνονται οι επενδύσεις στα διαχειριστικά µέτρα για τους άγριους πληθυσµούς (Buechner 1950, Robertson and Dowell 1990). Η διαχείριση των άγριων πληθυσµών έγκειται, κατά ένα µεγάλο βαθµό, στη βελτίωση του ενδιαιτήµατος (σπορές, φυτεύσεις, ποτίστρες κλπ.) η οποία έχει πολλαπλά περιβαλλοντικά οφέλη και αναδεικνύει τον κυνηγό σε αρωγό της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος. Χαρακτηριστικό είναι πως οι κυνηγοί του Οχάιο, οι οποίοι υποστήριζαν ότι οι απελευθερώσεις εκτρεφόµενων θηραµάτων αποτελούν τη λύση για την ικανοποίηση των θηρευτικών αναγκών, δεν είχαν διαβάσει επιστηµονικά βιβλία σχετικά µε την άγρια πανίδα, δεν ήταν µέλη φιλοπεριβαλλοντικών οργανώσεων και επιθυµούσαν να θηρεύουν όσο το δυνατόν περισσότερα θηράµατα ανά έξοδο (Peterle 1967).

Η χροιά των υλικών επιδιώξεων προσδίδεται έντονα από το «put and take» µε αποτέλεσµα να µην προωθείται η ηθική µεταξύ του ανθρώπου και της φύσης. Σε ένα τυπικό «put and take» στις ιδιωτικές κυνηγετικές περιοχές της Βρετανίας, συµµετέχουν τρεις έως δέκα πελάτες οι οποίοι καρπώνονται συνολικά 150 έως 350 εκτρεφόµενους φασιανούς και ο καθένας πληρώνει 370 – 1428 λίρες.
Ο πελάτης δηλαδή, καρπώνεται σε µία µόνο εξόρµηση τουλάχιστον 15 µε 35 φασιανούς περιµένοντας να περάσουν από το καρτέρι του (Robinson 2000). Αυτό φυσικά δεν πρόκειται για αειφορική εκµετάλλευση θηραµάτων, µάλλον θυµίζει τον πελάτη του σούπερ µάρκετ ο οποίος παρασυρόµενος γεµίζει το καροτσάκι µε προϊόντα τα οποία δεν χρειάζεται. Ο Ιπποκράτης (460-377 π.Χ.) έλεγε: «παν το πολύ, τη φύση πολέµιον». Συµπερασµατικά, το «put and take» µπορεί να χαρακτηριστεί ως µια µορφή διείσδυσης του υπερκαταναλωτισµού στη θήρα.

Το «put and take» στην Ελλάδα H Δασική Υπηρεσία και µερικοί αρθρογράφοι του κυνηγετικού τύπου επηρεάστηκαν από την ευρεία εφαρµογή της τεχνητής εκτροφής και του «put and take» στο εξωτερικό (βλέπε Μπασουράκος 1962, .ρίων 1969, Σταµατόπουλος 1969, Μπασουράκος 1970). Συνέπεια αυτού ήταν από το 1956 να ιδρυθούν κρατικά εκτροφεία και να αρχίσει η απελευθέρωση περδίκων τσούκαρ και υβριδίων φασιανού.
Η τεχνητή εκτροφή και απελευθέρωση αποτέλεσε ένα από τα κύρια φιλοθηραµατικά έργα µαζί µε τον έλεγχο των πληθυσµών των αρπάγων και τη θηροφύλαξη. Το 1970 για παράδειγµα, τα έξοδα του Υπ. Γεωργίας για τη θήρα ήταν 53.378.500 δρχ., συγκεκριµένα δαπανήθηκαν 14.155.000 δρχ. για τη θηροφυλακή, 18.486.000 δρχ. για τη θανάτωση των αρπάγων, 20.044.500 δρχ. για τα εκτροφεία θηραµάτων και 693.000 δρχ. για λοιπά έξοδα. Εντούτοις, τα αποτελέσµατα δεν ήταν τα επιδιωκόµενα.

Ο Κοζύρης (πρόεδρος της τότε Κυνηγετικής Οµοσπονδίας Βόρειας Ελλάδας) αναφέρει το 1971:
«από όσα διαβάζω λειτουργούν σήµερον 12 τεχνητά εκτροφεία του κράτους εις την χώραν, χωρίς κανένα, τουλάχιστον µέχρι σήµερον, ουσιαστικόν αποτέλεσµα... Τα τεχνητώς αναπαραγόµενα θηράµατα, µόνον δια κυνήγια τύπου Σπετσοπούλας δύνανται να χρησιµοποιηθούν και ουχί δι’ ελευθέραν ορθόδοξον θήραν».

Το κυνήγι τύπου Σπετσοπούλας, το οποίο δεν είναι ορθόδοξη θήρα, πρόκειται για το «put and take». Στο ιδιωτικό νησί Σπετσοπούλα εφαρµόστηκε πιθανόν για πρώτη φορά στην Ελλάδα η πρακτική του «put and take».
Ο Κοζύρης συνδέει από τότε το «put and take» µε την τεχνητή εκτροφή. Αναφέρει δηλαδή ότι τα ορνιθόµορφα που εκτρέφονται τεχνητά (επωαστικές µηχανές και θερµοµητέρες) πρέπει να απελευθερώνονται µόνο για την εφαρµογή του «put and take» και όχι για την αύξηση ή εγκατάσταση πληθυσµών, κάτι που η επιστήµη το έχει αποδείξει τις τελευταίες δεκαετίες (π.χ. Sexson and Norman 1972, Roseberry et al. 1987, Brittas et al. 1992, Slaugh et al. 1992).

Οι υποστηρικτές της τεχνητής εκτροφής και του «put and take» κατάλαβαν πως µόνο υπό το καθεστώς των Ελεγχόµενων Κυνηγετικών Περιοχών (Ε.Κ.Π.) µπορούν να έχουν τα επιθυµητά αποτελέσµατα (βλέπε Μπασουράκος 1962, Σταµατόπουλος 1969, Μπασουράκος 1970). Την 25η Αυγούστου του 1973 έγιναν τα εγκαίνια της πρώτης Ε.Κ.Π. στον Κόζιακα του Ν. Τρικάλων. Από τότε ιδρύθηκαν εννέα ακόµα δηµόσιες Ε.Κ.Π. και δύο ιδιωτικές.

Στις περιοχές αυτές εφαρµόζεται το «put and take», το οποίο συνδυάζεται µε την κυνηγετική µέθοδο της αναζήτησης και όχι της παγάνας. Αυτό έχει ως επίπτωση να εκδηλώνεται έντονα η ακατάλληλη συµπεριφορά των εκτρεφόµενων πτηνών. Ο Λάζαρης (2003) για παράδειγµα, µετά από επίσκεψη σε Ε.Κ.Π της Ελλάδας το 2003, έγραψε χαρακτηριστικά:

«…πήγαµε στην περιοχή… όπου µας είχαν υποδείξει να κυνηγήσουµε, εκεί αντικρίσαµε φασιανούς και πέρδικες τόσο ήµερους που δεν προλαβαίναµε να τουφεκίσουµε γιατί τους έπιαναν τα σκυλιά µας».

Οι ιδιαίτερες επιπτώσεις του «put and take» στην Ελλάδα Το αρχαιοελληνικό πνεύµα τίµησε ιδιαίτερα τη θήρα µε την τοποθέτηση του ιδεαλισµού πάνω από τον υλισµό. Σύµφωνα µε τους αρχαίους Έλληνες τα κυνήγια και τα σκυλιά είναι δηµιουργήµατα των θεών. Ο Ξενοφώντας (430-354 π.Χ.) στο έργο του «Κυνηγετικός» αναδεικνύει τη θήρα σε άριστο µέσο διαπαιδαγώγησης των νέων. .εν είναι τυχαίο το γεγονός ότι µυθικοί ήρωες όπως ο Οδυσσέας, ο Θησέας κ.α. απέκτησαν µεγάλη υπεροχή µαθητεύοντας σχετικά µε τα κυνήγια και την υπόλοιπη παιδεία κοντά στον Χείρωνα Κένταυρο.
Η ιδιαίτερη αξία της θήρας έγκειται στη δυσκολία και στην επικινδυνότητά της. Μέσω της θήρας εξετάζονται και χαλυβδώνονται οι ψυχικές, πνευµατικές και σωµατικές ικανότητες. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του Αθήναιου (2ος-3ος αιώνας µ.Χ.), σύµφωνα µε τον οποίο οι Μακεδόνες απέκλειαν από τα κοινά γεύµατα εκείνους που δεν είχαν θηρεύσει αρσενικό αγριόχοιρο. Η ίδια φιλοσοφία για τη θήρα συνεχίζεται και τις επόµενες χιλιετίες.

Στην υποδουλωµένη Ελλάδα η θήρα παραµένει αναφαίρετο δικαίωµα και αναδεικνύεται σε σύµβολο ελευθερίας. Κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας, οι κλέφτες και αρµατολοί εξασκούν τη θήρα όχι µόνο ως µέσο επιβίωσης, αλλά και ως δοκιµασία για την ανάδειξη των πρωτοπαλίκαρων (Καµπόλης 1991). Η ενδελεχή µελέτη των καταβολών της ελληνικής θήρας δεν είναι του παρόντος. Από τα ανωτέρω όµως σκιαγραφείται µια συγκεκριµένη φιλοσοφία σύµφωνα µε την οποία η θήρα είναι σηµαντική για τους Έλληνες επειδή αποτελεί µέσο διαπαιδαγώγησης, δοκιµής ικανοτήτων και σύµβολο ελευθερίας. Στη σύγχρονη Ελλάδα στοιχεία της ελληνικής θηρευτικής φιλοσοφίας διατυπώθηκαν από τους συνέδρους του 1ου Πανελλήνιου Κυνηγετικού Συνεδρίου το 1932.

Η φιλοσοφία αυτή φαίνεται να επηρέασε και τη διαµόρφωση του θηρευτικού συστήµατος που υπάρχει µέχρι και σήµερα στη χώρα. Το σύστηµα αυτό, είναι το περισσότερο φιλελεύθερο στην Ευρώπη και ίσως παγκοσµίως και ονοµάζεται από πολλούς ελεύθερο παραδοσιακό κυνήγι.

Μειονέκτηµα του συστήµατος είναι η περιορισµένη εφαρµογή µέτρων για τη διατήρηση και αύξηση των πληθυσµών των θηραµάτων. Αρκετοί υποστηρίζουν ότι η υπερθήρευση και η λαθροθήρα, σε συνδυασµό µε την καταστροφή των ενδιαιτηµάτων, οδήγησαν στη µείωση των θηραµάτων (π.χ. Μπασουράκος 1962, Παπαγεωργίου 1990).
Στην αντιµετώπιση του προβλήµατος θεωρήθηκε πως θα βοηθήσει το «put and take» στις Ε.Κ.Π.. Κάτι τέτοιο όµως δεν φαίνεται να έγινε µετά από 30 έτη εφαρµογής. Αντίθετα, µπορεί να υποστηριχθεί ότι το «put and take» επιδείνωσε την κατάσταση αποτελώντας την αιτία και σε µερικές περιπτώσεις την αφορµή για την εξάντληση µεγάλου µέρους των προσπαθειών για τη διατήρηση της θήρας και των θηραµάτων.
Χαρακτηριστικό παράδειγµα αποτελεί η περιορισµένη χρηµατοδότηση και προώθηση δράσεων για τη διατήρηση και αύξηση των πληθυσµών του κολχικού φασιανού (Phasianus colcicus colchicus), ενώ από την άλλη δαπανώνται σηµαντικά ποσά για την εφαρµογή του «put and take» µε υβρίδια φασιανού στις Ε.Κ.Π.. Επιπλέον, οι Ε.Κ.Π. αποτελούν κρατικοδίαιτες παθητικές επιχειρήσεις (Παπαγεωργίου 1996) µε αποτέλεσµα να δεσµεύουν οικονοµικούς πόρους, κυνηγοτόπους και ανθρώπινο δυναµικό, αλλά και κυρίως να «µολύνουν» τη φιλοσοφία που διέπει την ελληνική θήρα εδώ και χιλιετίες.

7. Αντιµετώπιση του προβλήµατος

Σε επίπεδο κυνηγού και διαχειριστή
Ο Τζων Κένεντυ υποστήριζε πως η πρόοδος ενός έθνους δεν µπορεί να είναι ταχύτερη από την πρόοδό του στην εκπαίδευση. Η γνώση, σαν αφετηρία για την ανάπτυξη της περιβαλλοντικής και κυνηγετικής ηθικής θα οδηγήσει αναµφίβολα στον προβληµατισµό του πολίτη - κυνηγού και την ευαισθητοποίηση του για τη διατήρηση της άγριας πανίδας και της θήρας. Σύµφωνα µε τον Καραµέρη (1997) η περιβαλλοντική ηθική πρέπει να διέπεται από τις αρχές του σεβασµού στη φύση, του ορθολογισµού και της ολιγάρκειας. Στα πλαίσια της κυνηγετικής εκπαίδευσης ο Έλληνας κυνηγός πρέπει να µάθει να «γεύεται» τα οφέλη της ελληνικής θήρας.

Πρέπει να εννοήσει ότι η θήρευση ενός άγριου κολχικού φασιανού έχει περισσότερα οφέλη από τη θανάτωση 15 εκτρεφόµενων υβριδίων φασιανού στις Ε.Κ.Π.. Οι αρµόδιοι φορείς είναι ανάγκη να προωθήσουν προγράµµατα εκπαίδευσης και ενηµέρωσης. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση µαθητών ηλικίας 10-12 ετών κρίνεται ιδιαίτερα σηµαντική διότι στην ηλικία αυτή τα παιδιά διαµορφώνουν άποψη για τη θήρα και αναπτύσσεται το ενδιαφέρον τους για την άγρια πανίδα (DiCamillo and Schaefer 2000).
Το επόµενο στάδιο βρίσκεται στην εκπαίδευση των νέων κυνηγών. Σύµφωνα µε τον Holsman (2000) η περίοδος στην οποία ο κυνηγός βγάζει για πρώτη φορά άδεια κυνηγίου είναι η καταλληλότερη για να αναπτυχθεί η κυνηγετική ηθική. Απαραίτητη επίσης είναι η ειδική εκπαίδευση των επιστηµόνων που ασχολούνται µε τη διαχείριση της θήρας.

Σε θεσµικό επίπεδο
Η κατάρτιση µιας ολοκληρωµένης εθνικής στρατηγικής είναι αναγκαία προϋπόθεση για τη διατήρηση της ελληνικής θήρας και των θηραµάτων. Σύµφωνα µε τη στρατηγική αυτή το «put and take» και η τεχνητή εκτροφή (η οποία µόνο για την τροφοδότηση του «put and take» δικαιολογείται) δεν ενδείκνυται να αποτελέσουν αντικείµενο δηµοσίων δαπανών.

Alienation of hunting: the case of “put and take” in hunting preservesC. Κ. Sokos and P. Κ. Birtsas
Hunting Federation of Macedonia & Thrace, Ethnikis Antistasis 173, 551 34 Thessaloniki
e-mail: sokos@hunters.gr Summary

In Hellas there are shooting preserves where are released reared gamebirds and then are pursued by visitor hunters. This practice is named in english language "put and take" and is applied in Hellas the last 30 years. In this article it is examined the effects of "put and take" in the human and the natural environment. It was found that "put and take" is a form of over-consumerism in the hunting. "Put and take" causes sequences, from which the most important is the abandonment of hellenic hunting philosophy. "Put and take" does not constitute practice for the keeping but for the alienation of hunting.
Key-words: environmental and hunting ethics, hunting culture values, rearing and releasing of gamebirds

Βιβλιογραφία Arroyo, B. and P. Beja. 2002. Reconciling gamebird hunting and biodiversity. Impact of hunting management practices on biodiversity. www.uclm.es/irec/Reghab/inicio.html Baumgartner, F. M. 1944. Dispersal and survival of game farm bobwhite quail in Northcentral Oklahoma. J. Wildl. Manage. 8(2): 112-118. Brittas, R., V. Marcstrom, R. E. Kenward and M. Karlbom. 1992. Survival and breeding success of reared and wild ring-necked pheasants. J. Wildl. Manage. 56(2): 368-376. Buechner, H. K. 1950. An evaluation of restocking with pen-reared bobwhite. J. Wildl. Manage. 14 (4): 363-377. Burger, G. V. 1964. Survival of ring-necked pheasants released on a Wisconsin shooting preserve. J. Wildl. Manage. 28: 711-721. Byers, S. M. and G. V. Burger. 1979. Evaluation of three partridge species for put and take hunting. Wildl. Soc. Bull. 7(1): 17-20. Csermely, D., D. Mainardi and S. Spano. 1983. Escape-reaction of captive young red-legged partridges (Alectoris rufa) reared with or without visual contact with man. Appl. Anim.Ethol. 11: 177-182. Dahles, H. 1993. Game killing and killing games: an anthropologist looking at hunting in a modern society. Society & Animals: http://www.psyeta.org/sa/sa1.2/dahles.html Davis. C. and M. Swan. 2003. Modern game rearing. - http://www.gct.org.uk/research/gamebirdwelfare/emtrylguide.pdf DiCamillo, J. A. and J. M. Schaefer. 2000. Internet program impacts youth interest in hunting. Wildl. Soc. Bull. 28(4):1077-1085. Diefenbach, D. R., C. F. Rienger and T. S. Hardisky. 2000. Harvest and reporting rates of game-farm ring-necked pheasants. Wildl. Soc. Bull. 28(4): 1050-1059. Game Conservancy 1994. Gamebird Rearing. Game Conservancy Limited. UK 127 pp. Greene, J. C. 1970. Characteristics of some Michigan shooting preserve users. J. Wildl. Manage. 34(4): 813-817. Hill, D. and P. Robertson 1988. The pheasant: ecology, management and conservation.London Blackwell Scientific Publications Professional Books. Holsman, R. H. 2000. Goodwill hunting? Exploring the role of hunters as ecosystem stewards. Wildl. Soc. Bull. 28(4):808-816. Krauss, G. D., H. B. Graves and S. M. Zervanos. 1987. Survival of wild and game-farm cock pheasants released in Pennsylvania. J. Wildl. Manage. 51 (3): 555-559.Leopold, A. 1943. Wildlife in American Culture. J. Wildl. Manage. 7(1):1-6. Peterle, T. J. 1967. Characteristics of some Ohio hunters. J. Wildl. Manage. 31(2): 375-389. Ratti, J. T. and G. W. Workman. 1976. Hunter characteristics and attitudes relating to Utah shooting preserves. Wildl. Soc. Bull. 4(1): 21-25.Robinson, P. 2000. Pheasant shooting in Britain: the sport and the industry in the 21st century. http://www.animalaid.org.uk/images/pdf/kfps.pdf Robertson, P. A and S. D. Dowell. 1990. The effects of hand-rearing on wild gamebird population. In: The future of wild Galliforms in the Netherlands, J.T. Lumeij and Y.R. Hoogeveen, eds. The Hague: 158-171. Roseberry, J. L., D. L. Ellsworth and W. D. Klimstra. 1987. Comparative post-release behaviour and survival of wild, semi-wild, and game farm bobwhites. Wildl. Soc. Bull. 15: 449-455. Sexson, K. J. and J. A. Norman. 1972. Impact on base population density and hunter performance of stocking with pen-raised bobwhite. Proceedings of National Bobwhite Quail Symposium 1:32-40. Slaugh, B. T., J. T. Flinders, J. A. Roberson and N. P. Johnston. 1992. Effect on rearing method on chukar survival. Great Basin Naturalist 52(1): 25-28. Starling, A. E. 1991. Captive breeding and release. Ornis Scandinavica 22(3): 255-257. Thompson, J. D., G. V. Burger, B. Semel and C. Ganshirt. 1992. Evaluation of the productivity of two strains of gray partridge. Poultry Sci. 71:1400-1402. Tompkins, D. M., R. A. H. Draycott and P. J. Hudson. 2000. Field evidence for apparent competition mediated via the shared parasites of two gamebird species. Ecology Letters 3: 10-14. Γιουλτσή, Β. 1997. Κοινωνικές συνέπειες της κοινωνικής αναστροφής. Σελ. 49-63 στα Πρακτικά .ιατµηµατικού Συµποσίου του Α.Π.Θ.: Ορθοδοξία και Φυσικό Περιβάλλον. 3-4/4/1997. Καµπόλης, Β. 1991. Κυνηγετικός εξάντας. Αθήνα. 126 σελ.. Καραµέρη, Α. Κ. 1997. Περιβαλλοντική ηθική: Η αρµονία στη σχέση άνθρωπος-περιβάλλον. Σελ. 189-201 στα Πρακτικά .ιατµηµατικού Συµποσίου του Α.Π.Θ.: Ορθοδοξία και Φυσικό Περιβάλλον. 3-4/4/1997. Κοζύρης, Μ. 1971. .ια την προστασία και ανάπτυξι του ενδηµικού θηράµατος. Κυνηγεσία και Κυνοφιλία 125: 248-249. Λάζαρης, I. 2003. Σχετικά µε το κυνήγι στην Ε.Κ.Π. Παρνασσίδας. Κυνηγεσία και Κυνοφιλία 500: 199. Μαντζαρίδης, Γ. Ι. 1995. Χριστιανική ηθική. Εκδ. Πουρναρά, Θεσ/νίκη. Μπασουράκος, Σ. 1962. Ανάγκη δηµιουργίας Κυνηγετικών .ρυµών. Κυνηγεσία και Κυνοφιλία (επαναδηµοσίευση 1973, τεύχ. 151:494-496). Μπασουράκος, Σ. 1970. Κυνηγετικοί .ρυµοί: σκοπός και οφέλη. Κυνηγεσία και Κυνοφιλία 119:613-621. Παπαγεωργίου, Ν. Κ. 1990. Βιολογία άγριας πανίδας. University Studio Press, Θεσσαλονίκη. 360 σελ.. Παπαγεωργίου, Ν. Κ. 1996. Εκτροφή Θηραµάτων. University Studio Press, Θεσσαλονίκη. 242 σελ.. Σταµατόπουλος, Μ. 1969. Πως θα αυξήσωµεν το θήραµα εις την χώρα µας. Κυνηγεσία και Κυνοφιλία 108: 631-635. .Ο αµερικανικός φασιανός. Κυνηγεσία και Κυνοφιλία 100:171-174.