Είναι δική μας η γη – με ή χωρίς εμάςΘα θέλατε να μπορείτε να δείτε το ίχνος άνθρακα κάθε προϊόντος του σούπερ μάρκετ σε μια στιγμή; Μια σημαντική έκθεση στις Βρυξέλλες, που εξετάζει τον αντίκτυπό μας στον πλανήτη, σας επιτρέπει να κάνετε ακριβώς αυτό. Το μήνυμα είναι σαφές: Η Γη μπορεί να επιβιώσει και χωρίς εμάς, αλλά εμείς δεν έχουμε κανένα μέλλον χωρίς τη Γη. Είναι λοιπόν προς το συλλογικό μας συμφέρον να διασφαλίσουμε ότι το μοναδικό μας σπίτι θα παραμείνει φιλόξενο για την ανθρώπινη – και άλλες μορφές – ζωή.

Κάποτε, πριν από εκατομμύρια χρόνια, η ανθρωπότητα δεν υπήρχε. Στο απώτερο μέλλον, ίσως εκατομμύρια χρόνια από τώρα, αυτό μπορεί να ισχύει ξανά. Ωστόσο, δεδομένης της άνευ προηγουμένου δυνατότητάς μας να επηρεάζουμε τον πλανήτη, οι άνθρωποι ενδέχεται να γίνουν τα πρώτα πλάσματα που θα επισπεύσουν την ίδια τους την εξαφάνιση – σε συνδυασμό με όλα τα άλλα πλάσματα που οι ίδιοι αφανίζουμε. Δεν αποτελούμε απλά απειλή για τον πλανήτη και τη συνεχιζόμενη επιβίωση της ζωής: είμαστε ουσιαστικά και κίνδυνος για τον ίδιο μας τον εαυτό.

Πώς θα ήταν λοιπόν ο πλανήτης χωρίς εμάς; Αυτό είναι ένα από τα ερωτήματα που διερευνούν οι καλλιτέχνες στην έκθεση ‘It’s Our Earth’ στο εκθεσιακό κέντρο Tour & Taxis στις Βρυξέλλες (ΒΕ). Ο Yannick Monget, Γάλλος συγγραφέας επιστημονικής φαντασίας και περιβαλλοντικός ακτιβιστής που συνέβαλε στην έκθεση, έχει δημιουργήσει εικόνες δύο σημαντικών αξιοθέατων τα οποία κυριεύει η φύση: το Καπιτώλιο στην Ουάσινγκτον σχεδόν εξολοκλήρου σκεπασμένο με πλούσιο, πυκνό δάσος, και το Ατόμιουμ στις Βρυξέλλες να τρέμει σε μια νέα εποχή των παγετώνων.

Προκειμένου να τονίσει πόσο προσωρινός μπορεί να αποδειχθεί ο αντίκτυπός μας, η έκθεση τονίζει κάποια αποκαλυπτικά στοιχεία: χωρίς την ανθρωπότητα, ο υπόγειος της Νέας Υόρκης θα βρισκόταν κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας σε δύο μέρες, η Διώρυγα του Παναμά θα εξαφανιζόταν εντελώς σε δύο χρόνια, και ακόμη και οι πιο μεγαλοπρεπείς μας πόλεις θα καταβροχθίζονταν από τη χλωρίδα σε μερικούς αιώνες. Μόνο τα πλέον ανθεκτικά μας απορρίμματα, όπως το πλαστικό, θα διαρκέσουν για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια. «Η έκθεση έχει σχεδιαστεί ώστε να παρέχει ερεθίσματα και να προκαλεί την αδιαφορία στην ευαισθητοποίηση και την ενδυνάμωση», εξηγεί ένας από τους επιμελητές της έκθεσης, ο Nicolas St-Cyr. «Προσπαθούμε να αγγίξουμε τον κόσμο σε συναισθηματικό και πνευματικό επίπεδο, παρουσιάζοντας έργα τέχνης σε συνδυασμό με επιστημονικά στοιχεία».

Από τις εκπομπές στις παραπομπές

Η κλιματική αλλαγή είναι ένα από τα κεντρικά θέματα της έκθεσης. Σε μία εγκατάσταση, οι επισκέπτες μπορούν να «ψωνίσουν» σε ένα σούπερ μάρκετ CO2 το οποίο είναι εξοπλισμένο με σαρωτές που υπολογίζουν το ίχνος άνθρακα διάφορων προϊόντων καθημερινής χρήσεως. «Ελπίζουμε ότι μια μέρα όλα τα σούπερ μάρκετ θα παρέχουν αυτές τις πληροφορίες στους πελάτες τους», αναφέρει ο St-Cyr.

Η έκθεση εξετάζει επίσης την εντατική ενεργειακή κατανάλωση του τρόπου ζωής μας. Στο «καθιστικό» της έκθεσης, οι επισκέπτες μαθαίνουν ακριβώς πόση ενέργεια χρησιμοποιούμε και τι εκπομπές παράγουμε. Στη Δύση, τα κτίρια ευθύνονται για το 46% της ενεργειακής μας κατανάλωσης και το 18% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Από το 1900, η παγκόσμια ενεργειακή κατανάλωση έχει αυξηθεί κατά 18 φορές, ενώ ο πληθυσμός έχει αυξηθεί κατά μόλις πέντε φορές. Υπάρχει πραγματική έλλειψη αειφορίας, και πρέπει να βρεθούν τρόποι μετριασμού αυτής της υπερβολικής κατανάλωσης.

Ένα καυστικό σύμβολο της υπερκατανάλωσης και της σπατάλης μας παρέχεται από την λαμπερή αναπαράσταση – με φωσφορούχο μπογιά που φωτίζεται με υπεριώδεις ακτίνες – της πλατείας Times Square στη Νέα Υόρκη, ένας εκτυφλωτικός φάρος ηλεκτρικής σπατάλης, από τον αμερικανό καλλιτέχνη Thomas Bacher.

Η έκθεση προσπαθεί επίσης να φέρει μια ευρύτερη περιβαλλοντική προοπτική στο διάλογο για την υπερθέρμανση του πλανήτη. «Με όλη τη σημασία που δίνουμε στην κλιματική αλλαγή, κινδυνεύουμε να χάσουμε την ευρύτερη εικόνα», τονίζει ο St-Cyr. «Έτσι, αντιμετωπίζουμε την κλιματική αλλαγή στο ευρύτερο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης».

Το νερό, που είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την κλιματική αλλαγή, είναι ένα σημαντικό θέμα το οποίο μελετά η έκθεση. Στο Καθαριστήριο, ο επισκέπτες βιώνει το παράδοξο ότι, παρά την εμφανή αφθονία νερού, στην πραγματικότητα, για τους ανθρώπινους σκοπούς τουλάχιστον, ζούμε σε έναν σχετικά ξηρό πλανήτη: μόλις το 0,3% των αποθεμάτων νερού της Γης είναι προσβάσιμο και χρησιμοποιήσιμο. Επιπλέον, το νερό αυτό κατανέμεται και καταναλώνεται άνισα. Στοίβες από κουβάδες αναπαριστούν την κατανάλωση σε διαφορετικά μέρη του κόσμου: η στοίβα των ΗΠΑ υπερκαλύπτει όλες τις υπόλοιπες, στα 400 λίτρα ανά άτομο ανά ημέρα, ενώ η Υποσαχάρια Αφρική έρχεται τελευταία με μόλις 20 λίτρα.

Η έκθεση αναδεικνύει επίσης το πώς, υποκινούμενη από την κουλτούρα μιας χρήσεως και τον καταναλωτισμό μας, μας τελειώνουν όχι μόνο τα ορυκτά καύσιμα, αλλά και σχεδόν όλοι οι άλλοι φυσικοί πόροι. Ένα έργο της γαλλο-γερμανίδας καλλιτέχνιδας Gloria Friedmann απεικονίζει ένα απελπισμένο ελάφι να ουρλιάζει με αγωνία πάνω από μια στοίβα από εφημερίδες, θρηνώντας το χαμένο φυσικό του περιβάλλον. Αλλού, ένας πίνακας καταγράφει για πόσα ακόμη χρόνια κατανάλωσης θα διαρκέσουν τα αποθέματα από διάφορα ορυκτά, μέταλλα και άλλα βασικά υλικά εάν συνεχίσουμε με τους ίδιους ρυθμούς. Ένας κόσμος διαφοράς

Εκτός του να τονίζει τα προβλήματα, ένα ολόκληρο τμήμα της έκθεσης είναι αφιερωμένο στην αναζήτηση λύσεων. Εξετάζονται αρκετές κατηγορίες: κινητικότητα, τροφή, κατανάλωση, στέγαση, παραγωγή, παιδεία, δημόσια ευθύνη και τεχνολογία. Για την κινητικότητα, μια πρόταση είναι να μειωθεί η κίνηση στις πόλεις μας κατά 65%.

Μεταξύ των προτάσεων για την κατανάλωση είναι να μεταμορφωθεί η κουλτούρα μιας χρήσης που έχουμε, ενθαρρύνοντας τους πολίτες να αγοράζουν πιο ανθεκτικά προϊόντα, να παρασκευάζουν περισσότερα πράγματα μόνοι τους, να διατηρούν τα προϊόντα για περισσότερο χρόνο, και να χαρίζουν τα προϊόντα που δε θέλουν σε άλλους. Οι λύσεις στέγασης που εξετάζονται περιλαμβάνουν τη χρήση οικολογικών πρακτικών οικοδόμησης και ανακαίνισης, τη διαβίωση σε μικρότερα σπίτια στις αστικές περιοχές, και την απόδοση πιο φιλικού προς το περιβάλλον χαρακτήρα στις πόλεις.

Προκειμένου να γίνει πιο ανάλαφρο το… κλίμα, έχει προστεθεί μια δόση χιούμορ σε αυτό το τμήμα. Μια διασκεδαστική εγκατάσταση περιέχει μια ολόκληρη εκστρατεία που διαφημίζει το καλύτερο μέσο μεταφοράς για άνδρες και γυναίκες στην πόλη: τα πόδια τους. Χρησιμοποιώντας την εμπορική ονομασία «Foot», οι διαφημίσεις προβάλλουν τα οφέλη του περπατήματος στο περιβάλλον, την υγεία και την οικονομία.

«Εάν δε μειώσουμε δραματικά το ίχνος μας στον πλανήτη κατά τις επόμενες δεκαετίες, οι μελλοντικές γενιές θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τις καταστροφικές επιπτώσεις για την ανθρωπότητα και πολλά άλλα είδη οργανισμών», προειδοποιεί ο St-Cyr.

EE