Initial

Back

Η όσφρηση !

H πιο φευγαλέα αίσθηση μας, η όσφρηση, έχει πιο άμεση πρό­σβαση στη μνήμη και τις συγκι­νήσεις από ό,τι οι άλλες αισθή­σεις: μυρίζεις τη βροχή σε ένα σκονισμένο δρόμο και ξάφνου, μια ολόκληρη εποχή των παιδικών σου χρόνων ξαναζωντανεύει. Τι ακριβώς συμβαίνει στ' αλήθεια; Οι οσμές είναι πτητικά μόρια που διαχέο­νται στον αέρα. Ο εγκέφαλος μας αντιλαμ­βάνεται τις οσμές καθώς τις εισπνέουμε από τα ρουθούνια ή τις προσλαμβάνουμε δια μέσου του οπίσθιου πόρου -ανάμεσα στο στόμα και τους ρινικούς πόρους - από το φαγητό ή το ποτό. Ο αέρας θερμαίνεται και υγροποιείται όταν περνάει πάνω από τις ρινικές κόγχες, εξειδικευμένα οστά που εμφανίζονται αριστερά με καφέ χρώμα (οι αριθμοί και τα χρώματα συσχετίζουν την ανατομία της μύτης και του εγκεφάλου με τα νευρικά κύτταρα που εικονίζονται σε μεγέθυνση). Τα τρίδυμα νεύρα, που προ­καλούν το φτάρνισμα, αντιδρούν στις ερε­θιστικές οσμές με μια αίσθηση κνησμού. Τα οσμηρά μόρια φτάνουν στο καλυμμένο με βλέννα οσφρητικό επιθήλιο (κόκκινο), που διαφέρει από τις νευρικές απολήξεις των άλλων αισθήσεων στο ότι οι νευρώνες του, ή άλλος νευρικά κύτταρα, εκτείνονται από το εξωτερικό περιβάλλον κατευθείαν στον εγκέφαλο. Και. αντίθετα με τους άλ­λους νευρώνες, ανανεώνονται διαρκώς. Τα μόρια κάθε οσμής δεσμεύονται από υποδο­χείς που βρίσκονται πάνω σε λεπτά τριχίδια (στερεο βλεφαρίδες) και οι νευρώνες διαβιβάζουν τα μηνύματα στους οσφρητι­κούς βολβούς του εγκεφάλου. Εκεί, σε δομές που καλούνται οσφρητικά σπειράματα, τα μιτροειδή κύτταρα με τη βοήθεια άλλων νευρώνων ανάγουν τις αμέτρητες οσφρητικές ποιότητες σε κάποι­ες βασικές. Ο υπόλοιπος εγκέφαλος, εξάλ­λου, στέλνει μηνύματα πίσω στους βολ­βούς μέσω των κοκκιωδών νευρώνων, τρο­ποποιώντας τις αντιδράσεις των βολβών στις μυρωδιές, όταν, για παράδειγμα, το αίσθημα της πείνας έχει κορεστεί. Τα μιτροειδή κύτταρα στέλνουν τα μηνύμα­τα κατευθείαν στο μεταιχμιακό σύστημα (μπλε), που είναι η έδρα των συγκινήσεων και της μνήμης - και της μυρωδιάς της βροχής στο σκονισμένο δρόμο. Μερικές οσμές δίνουν το ερέθισμα στο με­ταιχμιακό σύστημα να ενεργοποιήσει τον υποθάλαμο και την υπόφυση, πυροδοτώντας την παραγωγή ορμονών που ελέγχουν τη σεξουαλική συμπεριφορά, το αίσθημα της πείνας, τη θερμοκρασία του σώματος και άλλες λειτουργίες. Επιπλέον, το με­ταιχμιακό σύστημα εκτείνεται ως το νεοφλοιό, έδρα των ανώτερων διεργασιών του εγκέφαλοι», για να διεγείρει συνειδη­τές σκέψεις και αντιδράσεις. Η αίσθηση της όσφρησης , βρίσκεται στην καρδιά κάθε ανάμνησης κάθε συγκίνησης . Είναι ζήτημα ανατομίας . Οι οσμές είναι πτητικά μόρια Αιωρούνται στον αέρα. Με την εισπνοή , εισρέουν στα ρουθούνια η στα ρουθούνια του σκύλου μας περνώντας πάνω από ένα σπογγώδη ιστό που θερμαίνει και υγροποιεί τον αέρα , ανέρχονται σε δύο στενές κοιλότητες όπου ακριβώς κάτω απόν εγκέφαλο και πίσω από την ράχη καταλήγουν στο οσφρητικό επιθήλιο , δύο κομμάτια δέρματος στο μέγεθος κουμπιού πουκαμίσου καλυμμένα από βλέννα. Εδώ τα μόρια δεσμεύονται από υποδοχείς πάνω στις μικροσκοπικές βλεφαρίδες των οσφρητικών κυττάρων που στέλνουν το μήνυμα στον εγκέφαλο. Ο Μπέν , ένα όμορφο κυνηγόσκυ­λο Λαμπραντόρ, έχει μύτη ραντάρ. Κάθε πρωί με βγά­ζει περίπατο ενώ εγώ είμαι με τη μύτη χωμένη στην πρωινή μου εφημερίδα, εκείνος με τη δι­κή του εξιχνιάζει τα οσφρητικά μυστή­ρια της γειτονιάς μας. Σταματώντας από­τομα για να ρουφήξει τη μυρωδιά από ένα φυλλαράκι χλόης, να τι φαίνεται πως μαθαίνει: «Χμ! Ούρα σκύλου, όχι σκίου­ρου ή γάτας. Ούτε δικά μου ούτε κάποι­ας θηλυκιάς. Αρσενικός είναι, ίσως Αίρντεϊλ, γερός, από εκείνους που καμαρώ­νουν για τον εαυτό τους». Τα σκυλιά έχουν περίπου διακόσια εκατομμύρια οσφρητικούς υποδοχείς στη μύτη τους, δηλαδή είκοσι φορές πε­ρισσότερους από τους δικούς μας. Εκπαιδεύονται για να οσμίζονται τα πά­ντα, από βόμβες και ναρκωτικά ως βλα­βερά ζωύφια και μεταλλεύματα σιδή­ρου. Στην επαρχία Οντάριο του Κανα­δά, όταν τα όργανα ανίχνευσης αδυνατούσαν να εντοπίσουν από πού διέρρεε φυσικό αέριο σε έναν αγωγό θαμμένο πεντέμισι μέτρα κάτω από τη γη, εκπαι­δευμένα λυκόσκυλα δουλεύοντας σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν σε μια διαδρομή σχεδόν 200 χιλιομέτρων πα­γωμένου εδάφους- βρήκαν πάνω από 150 σημεία διαρροής. Ο επιθεωρητής Μπομπ Νολ, που πα­λαιότερα ήταν υπεύθυνος του προγράμ­ματος Κ-9 για τη δίωξη των ναρκωτικών στην Αστυνομία της Νέας Υόρκης, μου είπε: «Πολύ συχνά υποτιμούμε το σκύ­λο. Δεν τον πιστεύουμε, γιατί μόνο αυ­τός ξέρει τι μυρίζει. Εμείς δεν μπορού­με παρά να οδηγηθούμε από τη γλώσσα του σώματος του». Όταν ο Μπο, ένα γερμανικό κοντότριχο πόιντερ, σύρθηκε κάτω από ένα μικρό λεωφορείο και δάγκωσε το κιβώ­τιο του λαδιού, ο αστυνόμος Εντ Λιντς βρήκε ηρωίνη αξίας δύο εκατομμυρίων δολαρίων, σφραγισμένη σε μια κοιλότη­τα ανάμεσα στη μηχανή και το ντεπόζιτο της βενζίνης. Είχα την ελπίδα να ζήσω από κοντά μια παρόμοια επιτυχία, αλλά η δουλειά ήταν πεσμένη εκείνη την εβδομάδα, προς μεγάλη απογοήτευση όσων συνόδευαν τα λαγωνικά. Όπως και να 'χει, τα σκυλιά αποδείχτηκαν πο­λύ πειστικά στο ξετρύπωμα κάποιων μι­κροποσοτήτων. Ο Βρούτος, ένα μαύρο Λαμπραντόρ, όρμησε μέσα σε ένα αυτοκίνητο κι άρχισε να γρατσουνίζει κοντά στο ντουλαπάκι ανάμεσα στις θέσεις. Ο εκπαιδευτής του, ο Ρόι Γκάλαχερ, άνοι­ξε το ντουλαπάκι και το φώτισε με το φακό του. Βρήκε λίγα μικροσκοπικά τρίμματα μαριχουάνας. Αφού είναι αδύνατο να πάρουν απάντηση από τον ίδιο το σκύλο, οι ειδήμονες μόνο να εικάζουν μπορούν για τον τρόπο που ένα λαγωνικό ξε­χωρίζει τα δικά μου ίχνη από τα δικά σας. Αναδίδουμε κάθε λογής οσμές, που προδίδουν την ταυτότητα μας: από το δέρμα των παπουτσιών, τα ρούχα, την κολόνια και ιδίως από τον ιδρώτα, που μεταφέρει χημικά μηνύματα, όπως ο φό­βος. Το σώμα μας, εξάλλου, αποβάλλει συνεχώς μικροσκοπικές φολίδες νεκρού δέρματος, χαράζοντας πίσω μας ένα αό­ρατο μονοπάτι από σηπόμενο χαρτοπόλεμο ποτισμένο με τη μυρωδιά μας. Σε κάθε περίπτωση, τα σκυλιά έχουν την τάση να ακολουθούν την πιο πρόσφατη οσμή, όπως αυτή του χορταριού που πα­τάμε καθώς βαδίζουμε. Τα περισσότερα σκυλιά ιχνηλατούν με το κεφάλι ψηλά μυρίζοντας τον αέρα, έχω δει όμως και κάποια εκπαιδευμένα που οσμίζονται προσεκτικά κάθε πατημασιά για να βρουν τον άνθρωπο που ψάχνουν. Αναλόγως την ράτσα και την κατασκευή τους τα σκυλιά φέρμας αναζητούν τις μυρουδιές με το κεφάλι ψηλά , ενώ οι ιχνηλάτες με το κεφάλι κοντά στο έδαφος . Αυτό γιατί έτσι τα προδιαθέτει η κατασκευή των οστών του κρανίου τους και βεβαίως της ρινικής κοιλότητας σε άλλο άρθρο θα αναφερθώ πλήρως πάνω στα κυνηγόσκυλα και την ρινική κατασκευή τους . Διαμόρφωση Γ Πέππας Βιβλιογραφία Περιοδικό Γαιόραμα

ΕΠΑΝΩ-UP