Δεν χωρεί αμφιβολία ότι ο άνθρωπος αποτελεί έναν υπερθηρευτή.
Κυριαρχεί σε όλες τις τροφικές αλυσίδες του πλανήτη και δεν φοβάται κανέναν άλλον θηρευτή (με σπάνιες εξαιρέσεις το να έλθει αντιμέτωπος με μια τίγρη ή έναν καρχαρία). Οι συνέπειες της παρουσίας του στα οικοσυστήματα όμως  ξεφεύγουν από αυτές ενός συνηθισμένου υπερθηρευτή. Κατ' αρχάς ο άνθρωπος τείνει να υπερεκμεταλλεύεται τη λεία του. Και αντίθετα από τους άλλους θηρευτές, δεν είναι εξαρτημένος από αυτή τη λεία. Ετσι μπορεί να επιβιώνει ακόμη και αν οδηγεί τη λεία του σε εξαφάνιση. Τέλος, μέσω της ρύπανσης, της αστικοποίησης, της αποψίλωσης, η επίδραση του ανθρώπου στα οικοσυστήματα έχει πολλές παραμέτρους.

Το πώς θα μετρήσουμε όμως την ανθρώπινη επίδραση στα οικοσυστήματα είναι ένα τεράστιο θέμα. Οπως επεσήμανε μιλώντας στο «ΒΗΜΑScience» ο Σπύρος Σφενδουράκης, αναπληρωτής καθηγητής Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου, «θα πρέπει κανείς να έχει συνεχώς στον νου του το εύρος σε χρόνο και χώρο των οικολογικών μελετών που εκπονεί αλλά και πώς τοποθετεί τον άνθρωπο στο οικοσύστημα. Το να εξετάσουμε σήμερα ένα οικοσύστημα και έπειτα από 20 χρόνια να διαπιστώσουμε μια απώλεια ενός είδους ή μια αύξηση των αριθμών ενός άλλου δεν μας λέει και πολλά. Τα ευρήματά μας δεν θα απεικονίζουν παρά δύο μικρές στιγμές αυτού του οικοσυστήματος. Τα οικοσυστήματα δεν βρίσκονται σε σταθερή κατάσταση αλλά είναι σε διαρκή εναλλαγή και ο άνθρωπος είναι μέρος των οικοσυστημάτων. Η φύση δεν νοιάζεται για την απώλεια κανενός, είτε πρόκειται για υπερθηρευτή είτε για παραγωγό. Στη διάρκεια της ιστορίας της έχουν εξαφανιστεί άπειρα είδη. Ο άνθρωπος, όμως, ο οποίος σε πολλές περιπτώσεις έχει αντικαταστήσει άλλους υπερθηρευτές, είναι ο μόνος μεταξύ αυτών που μπορεί να σχεδιάσει το είδος της επίδρασης που θέλει να έχει σε ένα οικοσύστημα και να λάβει μέτρα για να πετύχει συγκεκριμένο αποτέλεσμα».

Τι θα ήταν η αφρικανική σαβάνα χωρίς το λιοντάρι της; Τι θα ήταν το δάσος της Πίνδου χωρίς την αρκούδα; Τι θα ήταν ο ωκεανός χωρίς τους καρχαρίες ή τις φάλαινές του; Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν τους ερευνητές που διαπιστώνουν ότι τα οικοσυστήματα μπορεί όντως να βασίζονται στους πρωτογενείς παραγωγούς (δηλαδή στα φυτά που βρίσκονται στη βάση της τροφικής πυραμίδας και είναι αυτότροφα), αλλά ταυτόχρονα φαίνεται ότι η ισορροπία τους κρέμεται από την παρουσία των κορυφαίων θηρευτών.  Ευρήματα της τελευταίας δεκαετίας έχουν καταστήσει σαφές ότι η απώλεια των μεγάλων σαρκοβόρων κάνει τα οικοσυστήματα να τρίζουν συθέμελα καθώς αλλάζει τους συσχετισμούς δυνάμεων με απρόβλεπτο τρόπο. Όχι μόνο επηρεάζει ανεξέλεγκτα τους πληθυσμούς των υπολοίπων ζώων - οι οποίοι άλλοτε εκτινάσσονται και άλλοτε συρρικνώνονται - αλλά αλλάζει και τη συμπεριφορά τους με συνέπειες που δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν.

Αλλά και οι επιστήμονες φαίνεται ότι δεν έχουν εκτιμήσει επακριβώς τη σημασία της απώλειας των μεγάλων θηρευτών. Εν μέρει αυτό είναι φυσικό. «Τα οικοσυστήματα δεν βρίσκονται σε σταθερή κατάσταση, αλλά είναι σε διαρκή ροή. Στη διάρκεια της ιστορίας της Γης έχουν εξαφανιστεί άπειρα είδη, μεταξύ των οποίων και μεγάλοι θηρευτές» σημείωσε μιλώντας στο ΒΗΜΑScience ο κ. Σπύρος Σφενδουράκης, αναπληρωτής καθηγητής Οικολογίας στο Πανεπιστήμιο της Κύπρου και προσέθεσε: «Το πώς θα αντιδράσει ένα οικοσύστημα μετά την απώλεια ενός είδους και δη μεγάλου θηρευτή εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και δεν είναι εύκολο να προβλεφθεί».

Είχαν υπερτιμηθεί τα κάτω «πατώματα»

Φυσικά οι επιστήμονες γνώριζαν ότι η «έξοδος» ενός ζώου από την τροφική αλυσίδα δίνει χώρο σε άλλα να αναπτυχθούν. Είχαν όμως συνηθίσει στην ιδέα ότι οι τροφικές πυραμίδες απειλούνται όταν εξαφανίζονται τα κάτω «πατώματα», εκείνα που συντηρούν τα παραπάνω. Αν το σκεφτεί κάποιος αυτό δεν είναι παράλογο. Πάρτε για παράδειγμα ένα δασικό οικοσύστημα: στη βάση της πυραμίδας βρίσκονται οι οργανισμοί που οι επιστήμονες ονομάζουν πρωτογενείς παραγωγούς. Πρόκειται για τα δένδρα, τους θάμνους, τις φτέρες, αλλά ακόμη και για τα βρύα που αναπτύσσονται πάνω στους κορμούς των δένδρων. Με άλλα λόγια, στους πρωτογενείς παραγωγούς ανήκουν οι αυτότροφοι οργανισμοί, αυτοί που μπορούν να παράξουν την ενέργεια που απαιτείται για την αύξησή τους από τον ήλιο. Στο επόμενο επίπεδο της πυραμίδας βρίσκονται οι πρωτογενείς καταναλωτές, οι οργανισμοί που τρέφονται με τους πρωτογενείς παραγωγούς, όπως τα ελάφια, οι σκίουροι, οι βάτραχοι, τα σποροφάγα πουλιά, πολλά είδη εντόμων, αρουραίοι, σαλιγκάρια. Στο επόμενο επίπεδο βρίσκονται οι δευτερογενείς καταναλωτές, όπως τα εντομοφάγα πουλιά, οι σαύρες, οι αλεπούδες, αλλά και παμφάγα ζώα όπως τα ρακούν. Τέλος, στην κορυφή βρίσκονται οι τριτογενείς καταναλωτές, τα μεγάλα σαρκοφάγα ζώα, όπως οι λύκοι, οι αρκούδες, οι λύγκες.  Ενώ λοιπόν είναι προφανές ότι η καταστροφή των πρωτογενών παραγωγών (που θα μπορούσε να προκύψει από μια πυρκαγιά) θα οδηγούσε σε κατάρρευση το δασικό οικοσύστημα, δεν είναι προφανές ότι η απώλεια των μεγάλων θηρευτών θα είχε αποτελέσματα τύπου ντόμινο και πως θα παρέσυρε το σύνολο του οικοσυστήματος στην καταστροφή. Επιπροσθέτως, τα ζώα αυτά δεν είναι εύκολο να μεταφερθούν σε εργαστήρια και να μελετηθούν! Για να μπορέσει κάποιος να εκτιμήσει την επίδρασή τους στα οικοσυστήματα θα πρέπει να τα παρακολουθεί επί σειρά ετών. Περιττό δε να πούμε ότι η λέξη «παρακολούθηση» αποκτά άλλη έννοια αν σκεφτεί κάποιος το εύρος των μετακινήσεων των μεγάλων θηρευτών και τη μορφολογία των εδαφών στα οποία μπορούν να κινούνται.

Οι άνθρωποι είχαν πάντοτε μια στενή σχέση με τα φυτά και τα ζώα , άλλλοτε θετική άλλοτε αρνητική . Από την αρχή της παρουσία τους στον πλανήτη Γη είχαν μια άμεση εξάρτηση από αυτά , ώστε να μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες τους σε τροφή , ένδυση , καταφύγιο και εργαλεία . Επίσης , τα ζώα και τα φυτά αποτελούσαν τα θηράματα για τα μεγάλα σαρκοβόρα ζώα και τους ξενιστές για μια σειρά παρασίτων .

Οι πρόσφατες προωθημένες τεχνολογίες έκαναν το άνθρωπο ικανό για μια μεγαλύτερη εκμετάλλευση των ζώων , οδηγώντας πολλά απ ' αυτά , όπως ακριβώς συνέβη με τα θηλαστικά της Πλειστόκαινης περιόδου , σε εξαφάνιση . Καθώς όμως ο ανθρώπινος πολιτισμός προχωρούσε , κάποια φυτά και ζώα εξημερώθηκαν από τον άνθρωπο , γεγονός το οποίο επέτρεψε αυτός να σχηματίσει ευρύτερες , περισσότερο αλληλεξαρτώμενες κοινωνικές μονάδες . Σήμερα , κάποια είδη ζώων έχουν γίνει ανταγωνιστές ή απειλή για τα εξημερωθέντα φυτά και ζώα , ενώ κάποια είδη φυτών εισέβαλαν σε νέους βιότοπους γεωργικών εκτάσεων και ήρθαν σε ανταγωνιστικές σχέσεις με τα καλλιεργούμενα είδη .

Θηλαστικά , όπως η αρκούδα των σπηλαίων , ο λύκος και η γάτα και φυτά , όπως η βελανιδιά και ο κρίνος έγιναν θρησκευτικά σύμβολα ή αντικείμενα λατρείας . Η συμβολική αυτή σχέση εξακολουθεί να υπάρχει , ακόμη και στην εποχή της υψηλής τεχνολογίας , με τη χρήση διαφόρων ζώων , ως εθνικά και κρατικά σύμβολα και ως ονόματα και « μασκότ » αθλητικών ομάδων .

Τέλος , τα ζώα και τα φυτά έχουν βοηθήσει τον άνθρωπο για να μπορέσει αυτός να αναπτύξει τη δραματική τέχνη , το χορό , τις λοιπές τέχνες γενικότερα , αλλά και την ιατρική επιστήμη . Παρά την πολύπλοκη αυτή σχέση , μόνο πρόσφατα ένα μικρό τμήμα της ανθρώπινης κοινωνίας έχει συνειδητοποιήσει ό , τι , οι φυσικοί πληθυσμοί με τους οποίους μοιραζόμαστε τη Γη μειώνονται τάχιστα , εξ αιτίας της υπερεκμετάλλευσης , των αποδεκατισμένων βιοτόπων , και των δηλητηριασμένων περιβαλλόντων .

Για οικονομικούς , αισθητικούς και ηθικούς λόγους , και στο όνομα της μακροχρόνιας ανθρώπινης επιβίωσης , οι άνθρωποι αυτοί άρχισαν να διαχειρίζονται και να διατηρούν τους άγριους πληθυσμούς .

Και το υλοποιούν αυτό , ακολουθώντας τρεις προσεγγίσεις , οι οποίες σχετίζονται με :

τη μείωση των πληθυσμών των οργανισμών που προκαλούν καταστροφή ,
τη διατήρηση των πληθυσμών των φυτών και των ζώων που βρίσκονται κάτω από εκμετάλλευση , <ΒR> και την αύξηση των πληθυσμών των ειδών που βρίσκονται σε κίνδυνο ή κάτω από την απειλή εξαφάνισης .

Για τα περισσότερα άγρια είδη δεν είναι εύκολο πλέον να υπάρχουν σε συνθήκες όμοιες με αυτές του πρόσφατου παρελθόντος .

Η επιβίωσή τους εξαρτάται από την διαχείρισή τους σε ποικίλα επίπεδα έντασης , έτσι ώστε και οι πληθυσμοί τους να διατηρούνται και οι βιότοποί τους να προστατεύονται .

ΠΗΓΕΣ : BHMA – ΚΥΝΗΓΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ
Photo: Internet