Απόστολος Τσιοµπανούδης Δασοπόνος - Πέτρος Πλατής Δασoλόγoς, Θηραµατoλόγoς

Η µελέτη των ειδών της άγριας πανίδας προσφέρει πολλές συ­γκινήσεις στους ερευνητές καθώς ανακαλύπτουν συνεχώς και­νούρια πράγµατα που αφορούν την βιολογία και τις συνήθειές τους. Ένα από τα πιο καλά µελετηµένα είδη αλλά συγχρόνως το πιο µυστηριώδες είναι η Μπεκάτσα (Seolopαx rusticolα) η οποία αποτελεί ερευνητική πρόκληση για πολλούς επιστήµονες ανά τον κόσµο. Κάνοντας λοιπόν µια ανασκόπηση στην βιβλιογραφία που αφορά την Μπεκάτσα, ανακαλύπτει κανείς εντυπωσιακά στοιχεία που πραγµατικά ποτέ δεν φανταζόταν ότι µπορούν να συµβαίνουν. Παρακάτω παραθέτουµε ορισµέ­να από αυτά τα στοιχεία, που µπορεί να φανούν χρήσιµα σε πολλούς κυνηγούς που ενδιαφέρονται για το συναρπαστικό κυνήγι αυτού του υπέροχου θηράµατος.

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ

Η Μπεκάτσα (Scolopαx sp.) ανήκει στην οικογένεια των Σκο­λοπακίδων, όπου έχουν αναγνωριστεί έξη είδη, τα οποία είναι:

Scolopαx rusticolα (Ευρώπη), Scolopαx mirα (Ιαπωνία), Scol­οραχ sαturαtα (Ινδονησία, Νέα Γουινέα), Scolopαx eelebensis, Scolopαx roehussenii, Seolopαx minor (Αµερική) και πρόσφα­τα στις Φιλιππίνες βρέθηκε και η Scolopαx bukidnonsi.

ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ- ΚΑΡΠΩΣΗ - ΘΝΗΣΙΜΟΤΗΤΑ

Η µπεκάτσα παρατηρείται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης ενώ υπολογίζεται ότι το 1/3 του παγκόσµιου πληθυσµού υπάρχει στην ήπειρό µας. Οι κυριότερες περιοχές αναπαραγωγής είναι οι χώρες της Β αλτική ς, η Σκανδιναβία και η κεντρική Ευρώ­πη. Υπολογίζεται ότι το 90% των ζευγαριών αναπαράγονται στην Ρωσία, Λευκορωσία και στην Σκανδιναβία. Συνολικά πάνω από 1.800.000 (µέχρι 6.600.000) ζευγάρια εκτιµάται ότι αναπαράγονται κάθε χρόνο χωρίς να υπάρχουν αυξοµειώ­σεις στους αριθµούς τους. Ωστόσο υπάρχει η άποψη ότι στην Ρωσία η µείωση των ζευγαριών είναι δραµατική τα τελευταία χρόνια, χωρίς όµως να υπάρχουν αξιόπιστα και τεκµηριωµένα στοιχεία. Γενικά επικρατεί η άποψη ότι η µπεκάτσα δεν πα­ρουσιάζει µειούµενη πληθυσµιακή τάση, αλλά σταθερή, χωρίς όµως να δείχνει σηµάδια ανάκαµψης. Σύµφωνα µε στοιχεία

Η µπεκάτσα είναι από τα πιο σηµαντικά θηραµατικά είδη σε όλη την Ευρώπη. Κυνη­γιέται παντού εκτός από την Σλοβενία, την Ολλανδία και σε ορισµένες περιοχές του Βελγίου. Οι Μεσογειακές χώρες καταλαµβάνουν την πρώτη θέση στον πίνακα των καρπώσεων ανά την Ευρώπη, µε την Γαλλία να προηγείται κατέχοντας το 30-40% της συνολικής Ευρωπαϊκής κάρπωσης (Πίνακας 1).

Ωστόσο είναι δύσκολο να εκτιµηθεί η επίδραση του κυνηγιού στον πληθυσµό της µπεκάτσας, η οποία όµως εξαρτάται από την κυνηγετική πίεση. Μελέτες, σε τοπικό όµως επίπεδο, έδειξαν ότι η κύρια αιτία θνησιµότητας κατά την περίοδο του χειµώνα είναι οι φυσικοί άρπαγες, όπως η αλεπού και το πετροκούναβο. Η αρπακτικότητα παρουσιάζεται κυρίως την νύχτα και σε ανοιχτά σηµεία, όπως χωράφια, όπου η µπεκάτσα αναζητά σκουλήκια αλλά και την ηµέρα στα σύνορα του δάσους µε άλλου είδους βιότοπο (κρασπεδικοί βιότοποι) όπου εµφανίζονται οι περισσότεροι άρπαγες.

Βρέθηκε ότι ο µέσος όρος ζωής της µπεκάτσας είναι 1,25 χρόνια, που θεωρείται ιδι­αίτερα χαµηλός σε σχέση µε άλλα είδη πτηνών. Η ετήσια επιβίωση εξαρτάται κυρίως από την ένταση των καιρικών φαινοµένων κατά την διάρκεια του χειµώνα. Επίσης η κυνηγετική πίεση που είναι ιδιαίτερα έντονη σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Γαλλία, επιδρά αρνητικά στην ετήσια επιβίωση.

ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ

H αναπαραγωγή της σε βίντεο

Γεννάει 2-5 αυγά, διαστάσεων 4,4 χ 3,4 εκ., αλλά στο 90% των περιπτώσεων 4, ενώ γεwάει ένα αυγό κάθε 1,25 µέρες. Η εκκόλαψη κρατάει περίπου 22 µέρες ενώ µπορεί να φτάσει µέχρι και τις 24 µέρες. Ο µέσος όρος νεοσσών που επιζεί είναι 1,8 ανά ζεύγος. Γεwάει κυρίως στο τέλος του Μάρτη, όµως η ηµεροµηνία έναρξης εναπόθε­σης των αυγών εξαρτάται από τις θερµοκρασίες που επικρατούν. Η ολοκλήρωση του φτερώµατος γίνεται σε 15-20 µέρες και οι νεοσσοί µπορούν τότε να πετάξουν. Πολλοί είναι και οι άρπαγες των αυγών, µε βασικότερους την κίσσα, το κοράκι, τον σκαντζόχοιρο, τον αγριόχοιρο και την αλεπού. Σε περίπτωση απώλειας των αυγών η µπεκάτσα µπορεί να ξαναγεwήσει, αλλά µόνο µια φορά.

Χαρακτηριστικές είναι οι πτήσεις των αρσενικών (roding) κατά την διάρκεια του ζευγαρώµατος. Στο ξηµέρωµα και στην δύση του ηλίου, τα αρσενικά κάνουν πτήσεις επίδειξης πάνω από τα δέντρα µε στόχο την αναζήτηση και προσέλκυση του θηλυ­κού. Αυτές οι πτήσεις (2-5 κάθε νύχτα) διαρκούν 20 λεπτά και στην διάρκεια αυτών, το αρσενικό αναπαράγει χαρακτηριστικούς ήχους-καλέσµατα. Η καταµέτρηση αυτών των ήχων στο εξωτερικό (π.χ. Μεγ. Βρετανία, Γαλλία) αποτελεί ενδεδειγµένη µέθο­δος απογραφής των αναπαραγόµενων ζευγαριών.

Το αρσενικό µπορεί να ζευγαρώσει µε περισσότερα από ένα θηλυκό σε κάθε ανα­παραγωγική περίοδο. Το ζευγάρωµα διαρκεί 3-4 µέρες, διάστηµα κατά το οποία το αρσενικό δεν κάνει πτήσεις επίδειξης, αλλά ακολουθεί από κοντά το θηλυκό. Η αρ­σενική µπεκάτσα µπορεί να ζευγαρώσει σε ηλικία 12 µηνών, καθώς έχουν πλήρως αναπτυχθεί τα σεξουαλικά της όργανα. Συνήθως όµως λόγω του ανταγωνισµού για την προσέλκυση του θηλυκού, επικρατούν οι µεγαλύτερες σε ηλικία αρσενικές µπε­κάτσες. Σύµφωνα µε δακτυλιώσεις που έχουν γίνει παλιότερα, προκύπτει ότι τα αρ­σενικά επιστρέφουν στους ίδιους χώρους αναπαραγωγής κάθε έτος.

ΣΩΜΑΤΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

Το ράµφος της έχει µήκος 6,7-8,0 εκ. και το συνολικό µήκος της (µαζί µε το ράµφος) είναι 33-38 εκ. Το άνοιγµα των φτερούγων φτάνει τα 55-65 εκ. Το µέσο βάρος της εί­ναι 280 γρ. µε τα αρσενικά να είναι πολύ µεγαλύτερα από τα θηλυκά. Ο διαχωρισµός των φύλων είναι ιδιαίτερα δύσκολος να πραγµατοποιηθεί, ακόµα και µε το ίδιο το πουλί στα χέρια µας. Επικρατούσε η άποψη ότι το αρσενικό έχει µικρότερο ράµφος και µεγαλύτερη ουρά από το θηλυκό, αλλά η άποψη αυτή είναι πολύ γενική και αό­ριστη και δεν αποτελεί αξιόπιστη µέθοδος διαχωρισµού των φύλων. Επίσης υπάρχει µαθηµατικός τύπος όπου χρησιµοποιώντας το µήκος του ράµφους και του κεντρικού φτερού της ουράς µπορεί να αναγνωριστεί το φύλο, αλλά ο τύπος αυτός έχει µεγάλο σφάλµα, περίπου 30%, µε αποτέλεσµα να µην χρησιµοποιείται.

Ένα από τα χαρακτηριστικά γνωρίσµατα της µπεκάτσας είναι η µορφή του κρανίου της, που είναι µοναδική από όλα τα πουλιά. Τα µάτια της και ο εγκέφαλος είναι το­ποθετηµένα στο πίσω µέρος του κεφαλιού ενώ τα αυτιά της βρίσκονται στην βάση του ράµφους και µπροστά από τα µάτια εξυπηρετώντας έτσι την ανεύρεση σκουληκιών στο έδαφος µε την ακοή, η οποία είναι ιδιαίτερα ανεπτυγµένη. Με λίγα λόγια, η αναζήτηση της τροφής γίνεται µε την ακοή και όχι µε την όραση, καθώς η θέση των µατιών δεν της επιτρέπει να βλέπει την άκρη του ράµφους της. Μπορεί όµως και βλέπει σε όλο το ηµισφαίριο πάνω από το κεφάλι της, κάτι το οποίο είναι ιδιαίτερα χρήσιµο για την αποφυγή των αρπακτικών πτηνών. Επίσης, στην άκρη του ράµφους απολήγουν µερικά εξαιρετικά ευαίσθητα νεύρα, ικανά να αντιλαµβάνονται τα ηχητικά κύµατα εντός του εδάφους.