Initial Πέρδικες Ορεινή

Η γενετική ποικιλότητα των πληθυσμών του γένους Αlectoris στη Μεσόγειο

Περίληψη

Hδιατήρηση της γενετικής ποικιλότητας αποτελεί τη σημαντικότερη προϋπόθεση για την προστασία ενός είδους. Όλα τα είδη του γένους Αlectoris (Αves, Galliformes) που διαβιώνουν στη Μεσόγειο έχουν μεγάλη θηρευτική αξία. Τα είδη αυτά συμπεριλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Διατήρησης (Species of European Conservation Concern SPEC). Ο φυσικός υβριδισμός στο γένος Αlectoris αποτελεί ένα σχετικά περιορισμένο φαινόμενο όταν συγκρίνεται με τον διαδεδομένο και παράνομο υβριδισμό των περδίκων στα εκτροφεία. Τα εκτρεφόμενα αυτά υβρίδια χρησιμοποιούνται συχνά στις απελευθερώσεις συνιστώντας σοβαρή απειλή για τη φυσική γενετική ποικιλότητα. Το Τμήμα Ηθολογίας, Οικολογίας και Εξελικτικής του Πανεπιστημίου της Πίζας ξεκίνησε τη διερεύνηση της επίδρασης των απελευθερώσεων στη γενετική δομή των πληθυσμών των περδίκων του μεσογειακού χώρου από το 2001. Οι πληθυσμοί Αlectoris ερευνώνται αυτήν την περίοδο στην Ισπανία, Κορσική (Γαλλία), την Ιταλία, την Ελλάδα και την Κύπρο. Εφαρμόζονται μοριακές τεχνικές όπως οι δείκτες μιτοχονδριακής αλληλουχίας DΝΑ και η RAPD (Random Amplified Polymorphic DΝΑ). Η τελευταία αποτελεί μια μέθοδο αξιόπιστη, γρήγορη και μικρού σχετικά κόστους, η οποία αναμφίβολα επιτρέπει τον εντοπισμό των μη καθαρών πουλιών.

Απειλές για τη γενετική ποικιλότητα των περδίκων

Η βιοποικιλότητα ορίστηκε από τον Edward O. Wilson ως το σύνολο της ποικιλότητας σε όλα τα επίπεδα οργάνωσης, από τα γονίδια, στα είδη και τελικά στις κοινότητες, οι οποίες συνθέτουν τα οικοσυστήματα. Σύμφωνα με αυτόν τον ευρέως αποδεκτό ορισμό, κάθε φορά που διερευνάται η γενετική ποικιλότητα των φυσικών πληθυσμών πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη προσοχή στις επιπτώσεις από τις βιολογικές εισβολές. Πράγματι, η γενετική μόλυνση από την εισβολή ξενικών ειδών ή υποειδών και η ενδεχόμενη εξαφάνιση γονιδιώματος, αντιπροσωπεύουν τη δεύτερη πλέον σημαντική αιτία απώλειας της βιοποικιλότητας (ο τεμαχισμός των ενδιαιτημάτων αποτελεί την πρώτη, Μack et al2000).

Για τους πληθυσμούς των ορνιθόμορφων ο κίνδυνος υποβάθμισης των φυσικών γενετικών αποθεμάτων είναι υψηλός λόγω της εκμετάλλευσης τους από τον άνθρωπο. Παρουσιάζεται μια πιθανή διαδοχή γεγονότων που προκαλούνται από τον άνθρωπο. Σε περίπτωση υπερκάρπωσης έχει επικρατήσει η άποψη ότι οι απελευθερώσεις μπορούν να αντισταθμίσουν τις απώλειες. Σκοπός των εκτροφέων λοιπόν, είναι η παραγωγή πτηνών τα οποία θα έχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη ικανότητα επιβίωσης στη φύση. Για τον λόγο αυτό διασταυρώνουν παράνομα τα διάφορα είδη και υποείδη θεωρώντας ότι θα δημιουργήσουν πτηνά περισσότερο "δυνατά". Τα υβρίδια πρώτης γενεάς σχεδόν ποτέ δεν χρησιμοποιούνται στις απελευθερώσεις. Τα υβρίδια αυτά ζευγαρώνουν με τα αυτόχθονα πουλιά στο εκτροφείο (ανάδρομη διασταύρωση, 5αοκαο88ίη§) και οι απόγονοι είναι δύσκολο έως αδύνατο να προσδιοριστούν φαινοτυπικά. Έτσι, όταν ο προσδιορισμός του είδους βασίζεται αποκλειστικά στα φαινοτυπικά χαρακτηριστικά υπάρχει μεγάλη πιθανότητα σφάλματος οπότε δεν πρέπει να θεωρείται αξιόπιστη (tranah et al 2003). Συνεπώς, όταν τα εκτρεφόμενα πουλιά απελευθερώνονται για να ενδυναμώσουν τους φυσικούς πληθυσμούς, ο κίνδυνος γενετικής μόλυνσης είναι υψηλός.

Η γενετική ποικιλότητα των πληθυσμών του γένους Αlectoris στη Μεσόγειο

Τα τέσσερα είδη των περδίκων του γένους Αlectoris (Αves, Galliformes) της Μεσογείου , δηλαδή η κοκκινοπερδικα (Α.Rufa) (RLΡ), η πετροπέρδικα (Α.Graeca) (RΡ), η βραχοπέρδικα (Α. Barbara) (ΒΡ) και η τσούκαρ (Α.Chukar") (CΚ), είναι είδη μεγάλης θηρευτικής αξίας. Τα είδη αυτά συμπεριλαμβάνονται στον Ευρωπαϊκό Κατάλογο Διατήρησης (S P E C ), και ανήκουν στην κατηγορία των τρωτών (RLΡ, RΡ, CΚ) ή ακόμα και των κινδυνευόντων (ΒΡ) (Τucker and Heath 1994).
Από τις αρχές του 20ου αιώνα η αύξηση της θηρευτικής ζήτησης οδήγησε στην ευρεία εφαρμογή των απελευθερώσεων εκτρεφόμενων πτηνών, η οποία με τη σειρά της προκάλεσε την περαιτέρω επιδείνωση της υπερθήρευσης των άγριων πληθυσμών. Επιπρόσθετα, και άλλοι παράγοντες συνέβαλαν στη μείωση των πληθυσμών όπως η λαθροθήρα, η μηχανοποίηση της γεωργίας, η χρήση γεωργικών φαρμάκων και η εγκατάλειψη των καλλιεργειών στα ορεινά.

Είναι γνωστό ότι στο γένος Αlectoris λαμβάνουν χώρα φαινόμενα φυσικού υβριδισμού. Η κοκκινοπερδικα διασταυρώνεται με την πετροπέρδικα στα όρια εξάπλωσης τους στις Νότιες Γαλλικές Άλπεις (Bernard Laurent 1984 Randi and Bernard Laurent 1999).
Ο υβριδισμός εμφανίζεται επίσης μεταξύ πετροπέρδικας και τσούκαρ στα βουνά της Ροδόπης στη Νότιο Θράκη (Dragoen 1974). Αυτά τα φαινόμενα υβριδοποίησης μεταξύ των διαφορετικών "ειδών" υπογραμμίζουν πόσο δύσκολο είναι να εφαρμοστεί η βιολογική έννοια του όρου "είδος" (sensu Mayer 1942) στο γένος Αlectoris.
Εντούτοις, η Βιολογία Διατήρησης είναι μια εφαρμοσμένη επιστήμη και οι επιστήμονες που την υπηρετούν δεν επιτρέπουν στους εαυτούς τους να σταματήσουν τη δράση τους λόγω της αμφισβήτησης του όρου "είδος". Αυτό παραβλέπεται γενικά με την αναγνώριση της σημασίας των γενετικών αποθεμάτων ως "σημαντικές μονάδες για την εξέλιξη" (ESU : Rojas 1992), δηλαδή με τη μετατόπιση της προσοχής από τα είδη στους γενετικά διαφορετικούς υποπληθυσμούς του είδους.

Εκτός όμως από τον φυσικό υβριδισμό λαμβάνει χώρα και αυτός των εκτροφείων. Μερικά γεγονότα τα οποία συνέβησαν μέχρι τώρα είναι τα εξής: (α) υβρίδιο Α. Rufa ? Α. Chukar απελευθερώνονταν κυρίως στο Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και την Ιταλία, (β) κοκκινοπέρδικες απελευθερώθηκαν στις Βόρειες Σποράδες όπου υπήρχαν πληθυσμοί της τσούκαρ (Papaevangelou 2001), και (γ) το υβρίδιο Α. Rufa X Α. Greaca είναι ακόμα η μεγαλύτερη απειλή για τη διατήρηση της κοκκινοπόδαρης στην Ισπανία.

Η ερευνητική δραστηριότητα του Τμήματος Ηθολογίας, Οικολογίας και Εξελικτικής

Η ερευνητική ομάδα μας ανήκει στον Τομέα Εξελικτικής Βιολογίας του Τμήματος Ηθολογίας, Οικολογίας και Εξελικτικής του Πανεπιστημίου της Πίζας στην Ιταλία . Ο κύριος σκοπός της έρευνας για τις πέρδικες είναι ο εντοπισμός των επιδράσεων των απελευθερώσεων στη γενετική δομή των μεσογειακών πληθυσμών του γένους Αlectoris.
Η έρευνα κρίθηκε απαραίτητη για να αποφευχθεί η περαιτέρω γενετική μόλυνση σε αυτήν την γεωγραφική περιοχή. Η έρευνα άρχισε το 2001 με ευρωπαϊκά κονδύλια σε συνεργασία με την Ομοσπονδία Κυνηγών του Haute της Κορσικής "F D C H Corse" (Bestia, Γαλλία). Συλλέχθηκαν δείγματα κοκκινοπερδίκων από φυσικούς πληθυσμούς των νησιών του Εθνικού Πάρκου στο Αρχιπέλαγος της Τοσκάνης (νησιά Εlbα και Ρianosα), από την Κορσική και από σημαντικά εκτροφεία στην Κεντρική Ιταλία.

Αυτοί οι πληθυσμοί της κοκκινοπέρδικας συγκρίνονται με γενετικά καθαρούς από την Ισπανία (Νegro et al. 2001, Βarbanera et al. 2004 submitted). Παρόμοια γενετική ανάλυση εκτελείται και στους άγριους και εκτρεφόμενους πληθυσμούς από τη Σαρδηνία (Ιταλία). Πρόσφατα, η έρευνα επεκτάθηκε στους πληθυσμούς της τσούκαρ, δείγματα συλλέχθηκαν από νησιά της Κεντρικής και Ανατολικής Μεσογείου. Στην Ελλάδα ξεκίνησε συνεργασία με τις Κυνηγετικές Ομοσπονδίες Μακεδονίας & Θράκης, Αρχιπελάγους και Κρήτης, ενώ στην Κύπρο με το Ταμείο Θήρας του Υπουργείου Εσωτερικών.
Έχουν ήδη ξεκινήσει οι εργαστηριακές αναλύσεις. Το κυτόχρωμα β και η περιοχή ελέγχου D-loop χρησιμοποιούνται ως μιτοχονδριακοΐ δείκτες DΝΑ, με σκοπό να διερευνηθεί η συγγένεια μεταξύ πληθυσμών και να διαπιστωθεί εάν υπάρχει κάποια κοινή καταγωγή. RAPD (Random Amplified Polymorphic DΝΑ) τεχνική χρησιμοποιείται για τη γενετική ταυτοποίηση του ατόμου (Williams et al.1990).
Η τεχνική RAPD λειτούργησε επιτυχώς στον εντοπισμό των υβριδίων Α. rufa χ Α. graeca και Α. rufa χ Α. chukar·. Αποδείχθηκε ότι η ανάλυση RAPD επιτρέπει τον εντοπισμό των υβριδίων ακόμα και αν προέρχονται από αναδρομικές διασταυρώσεις.

Συμπεράσματα

Υπό το πλαίσιο της μη τήρησης των κανόνων και απουσίας κατάλληλων γενετικών ελέγχων, συμπεραίνεται ότι οι απελευθερώσεις δεν αποτελούν ενδεδειγμένο διαχειριστικό μέτρο για τη διατήρηση και αύξηση των πληθυσμών των περδίκων της Μεσογείου.
Επιπλέον, η προστασία των γενετικών αποθεμάτων των φυσικών πληθυσμών πέρδικας μπορεί να επιτευχθεί με τη χρησιμοποίηση μοριακών μεθόδων οι οποίες είναι αξιόπιστες, γρήγορες, και έχουν σχετικά μικρό κόστος.

F Barbanera , M Guerrrini , F Dini
D Etologia, Ecologia ed Evulozione Pisa Italy
Eπιμέλεια X Σιώκος
ΠΑΝ-ΘΗΡΑΣ

Στο πρόγραμμα αυτό υπάρχει και μία μικρή δική μου συμμετοχή από το 2003 με αποστολή δειγμάτων στο φίλο F Barbanera .
Ένα από τα πρώτα αποτελέσματα είναι ότι κάποια δείγματα Αλ Τσούκαρ που θηρεύτηκαν σε νησιά από εμένα έχουν παρόμοια δομή DNA με δείγματα Τσούκαρ που υπάρχουν στην Ιταλία .
ΓΠ