Το άρθρο που ακολουθεί αποτελεί μια προσπάθεια προσέγγισης του τόσο πολυσυζητημένου, πολλές φορές αμφιλεγόμενου, και δυστυχώς συχνά συναντώμενου προβλήματος της δυσπλασίας του ισχίου στο σκύλο. Δε φιλοδοξεί να λύσει όλες τις απορίες γύρω από το θέμα, ούτε να καρπωθεί τον τίτλο της επιστημονικής εργασίας.
Είναι μάλλον μια προσπάθεια μύησης στο πρόβλημα (που δυστυχώς τελευταία ταλαιπωρεί πολλούς κυνόφιλους και το χειρότερο ταλαιπωρεί και καταστρέφει σκύλους). Και, πάνω απ' όλα είναι μια προσπάθεια κατανόησης του θέματος.
Hδυσπλασία του ισχίου είναι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και συχνά προβλήματα στο χώρο της κυνοφιλίας, οργανωμένης ή μη. Για να γίνει κατανοητό, πρέπει να ακολουθήσει μια σειρά περιγραφών, διαδοχικά, του φυσιολογικού και του προβληματικού ισχίου, συνεπώς του φυσιολογικού και του προβληματικού σκύλου.
Τοπογραφικά, η άρθρωση του ισχίου βρίσκεται στα πίσω άκρα, στο σημείο των γοφών (πρώτη άρθρωση των πίσω άκρων). Απλά περιγράφοντας, είναι η άρθρωση που "ενώνει" τα πόδια με τον κορμό. Η άρθρωση γίνεται μεταξύ του μηριαίου, που συμμετέχει με την κεφαλή του, και μιας κοιλότητας της λεκάνης που ονομάζεται κοτυλιαία (κοτύλη).
Δυσπλασία του ισχίου είναι οι παραμορφώσεις ή οι αλλοιώσεις που συναντάμε στο σημείο της άρθρωσης oπως, για παράδειγμα, ρηχή κοτυλιαία κοιλότητα που δεν καλύπτει την κεφαλή του μηριαίου όπως θα έπρεπε, κεφαλή του μηριαίου με γωνιώσεις, αρθρωτικές επιφάνειες μη φυσιολογικές, με "εξογκώματα", κ.α. Όλα αυτά, βέβαια, οδηγούν σε χειρότερες καταστάσεις, όπως υπερεξαρθρήματα, ολικά εξαρθρήματα ή οστεοαρθρίτιδα.
Σε φυσιολογικές περιπτώσεις, η κεφαλή του μηριαίου ταιριάζει απόλυτα στην κοτύλη, σαν σε θήκη, οι επιφάνειες είναι λείες και οι κινήσεις γίνονται αβίαστα. Η κινησιολογία όμως του φυσιολογικού σκύλου θα αντιπαρατεθεί με αυτή του προβληματικού, όταν θα περιγράψουμε τα συμπτώματα.
Επίσης, θα βοηθούσε να αναγνωρίσουμε τη δυσπλασία του ισχίου στο σκύλο όχι σαν μια ασθένεια, αλλά σαν πολλές ασθένειες μαζί, που συνδυασμένες οδηγούν στον εκφυλισμό και την αλλοίωση της άρθρωσης.
Μια ιδιαίτερα πολύπλοκη κατάσταση, η δυσπλασία του ισχίου, πιστεύεται από πολλούς ότι αποτελεί την πιο καταφανή, την πιο αισθητή εξέλιξη μιας οργανικής κατάστασης που μπορεί να προσβάλει όχι μόνο την άρθρωση του ισχίου, αλλά και του αγκώνα (βραχιόνιο κερκίδα και ωλένη), του ώμου (ωμοπλάτη - βραχιόνιο), ή ακόμα τις αρθρώσεις της σπονδυλικής στήλης. Οτιδήποτε άλλο και αν προκύψει από αυτή την κατάσταση, ως έκφραση αυτής της πολυγονιδιακής και πολυπαραγοντικής ασθένειας, η δυσπλασία του ισχίου παραμένει η πιο συχνά εμφανιζόμενη, πολλές φορές επίπονη και συχνά εξασθενητική ασθένεια.
Οι περισσότερες μέχρι σήμερα μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η δυσπλασία είναι κυρίως γενετικά προκαθορισμένη ασθένεια, δηλαδή κληρονομική. Όπως προαναφέρθηκε, οφείλεται σε δράση πολλών γονιδίων (πολυγονιδιακό χαρακτηριστικό), με το περιβάλλον να ασκεί σχετικά μεγάλη επίδραση.
Χωρίς να προχωρήσουμε σε ανάλυση των περιβαλλοντικών παραγόντων, αξίζει να αναφερθούμε σε αυτούς. Στους περιβαλλοντικούς (ή περιβαλλοντολογικούς) παράγοντες ανήκουν ο ρυθμός ανάπτυξης του σκύλου, η διατροφή
(σE ποιότητα και ποσότητα, με την παχυσαρκία να επιβαρύνει την άρθρωση), οι υπερβολικές δόσεις ασβεστίου, η διαταραχή της ισορροπίας των υδροηλεκτρολυτών, η άσκηση (είναι απαραίτητη, αλλά χωρίς υπερβολές), η παρουσία ορισμένων αμινοξέων, ορμονικές διαταραχές, κ.α.
Η συχνότητα που συναντάται το πρόβλημα της δυσπλασίας του ισχίου ποικίλλει. Φαίνεται να είναι περισσότερο ευάλωτες οι μεγαλόσωμες φυλές, όπως ο Μεγάλος Δανός, ο Γερμανικός Ποιμενικός, το Μπουλ Μαστίφ, το Αγγλικό και το Γκόρντον Σέττερ, το Γκόλντεν Ρητρήβερ, το Νέας Γης, κ.α., χωρίς όμως να αποκλείονται από το φάσμα της δυσπλασίας οι λιγότερο μεγαλόσωμες φυλές, όπως τα Σπάνιελ και ορισμένα από τα Τερριέ.
Σήμερα, δεν μπορούμε να πούμε με σιγουριά ότι ο Γερμανικός Ποιμενικός είναι η φυλή με τη μεγαλύτερη συχνότητα εμφάνισης δυσπλασίας του ισχίου, λόγω της εφαρμογής προγραμμάτων καταπολέμησης της ασθένειας ανά τον κόσμο, και ειδικότερα από τους ανθρώπους του Γερμανικού Ποιμενικού. Δυστυχώς, στη χώρα μας δεν υπάρχει κάποιο οργανωμένο πρόγραμμα καταπολέμησης ή πρόληψης της δυσπλασίας.
Σε αυτό το σημείο, αξίζει να αναφέρουμε ότι οι διαφορές συχνότητα εμφάνισης της δυσπλασίας ανά φυλή αντικατοπτρίζουν και το βαθμό της εσωτερικής αναπαραγωγής (inbreeding level).
Οσο περισσότερο έχει χρησιμοποιηθεί η εσωτερική αναπαραγωγή σε μια φυλή, τόσο χαμηλότερος είναι ο δείκτης της κληρονομικότητας, γιατί η ποικιλότητα των γονιδίων είναι μικρότερη, αφού το σύνολο των γονιδίων (gene pool) είναι μικρότερο. Βέβαια, προβλήματα μπορούν να εμφανιστούν, εάν μη επιθυμητά χαρακτηριστικά έχουν συσσωρευτεί σε αυτό το σύνολο γονιδίων.
Γι' αυτό, πρέπει να είμαστε πολύ σίγουροι για τις γραμμές αίματος των σκύλων και τον τρόπο που μεταφέρουν γονιδιακά ορισμένα χαρακτηριστικά.
Συμφωνα με τον Dr Clayton Jones, ειδικός Ακτινολογίας και Ορθοπεδικής), φυσιολογικά σκυλιά μπορούν να παράγουν απογόνους με δυσπλασία του ισχίου σε ποσοστό 20 τοις εκατό, ποσοστό σχετικά χαμηλό.
Αν όμως ο ένας από τους δυο γονείς είναι δυσπλασικός, το ποσοστό αγγίζει το 60 τοις εκατό, και αν και οι δύο γονείς έχουν δυσπλασία, το ποσοστό απογόνων με δυσπλασία φτάνει το 80 τοις εκατό. Βέβαια, το κεφάλαιο "Κληρονομικότητα –Γονίδια - DNA" για τη γνώση και την πρόληψη των κληρονομικών ασθενειών είναι μεγάλο, και μόνο σύγχυση μπορεί να προκαλέσει, αν το ανοίξουμε τώρα.
Στον Ελλαδικό χώρο, συναντάμε περιστατικά δυσπλασίας σε αρκετές φυλές, όπως Μπόξερ, Κόλλι, Ντόμπερμαν, Γερμανικό Ποιμενικό, Αγγλικό Σέττερ, κ.α. Δυστυχώς, οι διαγνώσεις δυσπλασίας στη χώρα μας διαρκώς αυξάνονται, γεγονός που πρέπει να αποτελέσει κίνητρο για τη δημιουργία ενός προγράμματος αντιμετώπισης της.
Σε αυτό το άρθρο, θα σταθούμε περισσότερο στην περιγραφή των συμπτωμάτων του σκύλου με δυσπλασία του ισχίου, συμπτωμάτων που αντικατοπτρίζονται στην κίνηση, παραθέτοντας βέβαια και μια εικόνα του φυσιολογικού για καλύτερη κατανόηση. Η άρθρωση του ισχίου (γοφού) είναι μια κύρ α άρθρωση,
ένα σημαντικό σημείο στήριξης του βάρους του ζώου. Μια τέτοιου είδους άρθρωση έχει τρία είδη ελευθερίας κινήσεων, υποστηρίζει περιστροφή σε τρεις διαφορετικούς άξονες.
Η άρθρωση του σκύλου έχει μια ιδιομορφία: τη δυνατότητα για μια τέταρτη μορφή κίνησης.
Η κεφαλή του μηριαίου μπορεί να κινηθεί πλάγια, απομακρυνόμενη ελαφρά από την κοτυλιαία κοιλότητα. Αυτό όμως μπορεί να προκαλέσει πρόβλημα, αν τα στοιχεία που συγκρατούν την άρθρωση χαλαρώσουν.
Οι βαθμοί αλλοίωσης που προκαλεί η δυσπλασία στην άρθρωση, αλλά και τα συμπτώματα, ποικίλλουν.
Η δυσπλασία του ισχίου μπορεί να είναι αμφοτερόπλευρη (και οι δυο αρθρώσεις προσβεβλημένες, κατάσταση πιο συνηθισμένη) ή ετερόπλευρη (σπανιότερα).
Σε γενικές γραμμές, η άρθρωση χάνει τη σταθερότητα της, με συνέπεια την αλλοίωση και παραμόρφωση των περιβαλλοντικών ανατομικών στοιχείων (μυς, οστά, τένοντες να αλλοιώνονται και να παραμορφώνονται), την ανάπτυξη οστεοφύτων, την αύξηση της τριβής των αρθρικών επιφανειών και την παραπέρα επιδείνωση, μέχρι το στάδιο της οστεοαρθρίτιδας και της ολικής εξάρθρωσης.
Τα συμπτώματα που παρουσιάζει ένας σκύλος με δυσπλασία του ισχίου, όπως έχουμε ήδη αναφέρει, εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, π.χ. τη σοβαρότητα της παραμόρφωσης της άρθρωσης, το βάρος του σκύλου, τον τρόπο ζωής του και φυσικά την ηλικία του. Μερικά κουτάβια μπορεί να υποφέρουν από πόνους στο γοφό, που συνήθως εμφανίζονται στους 4-8 μήνες, αλλά υπάρχουν άτομα που δεν εμφανίζουν κανένα σύμπτωμα.
Κάνοντας μια παρένθεση, θα ήθελα να προτείνω στους κυνόφιλους να μην περιμένουν τα συμπτώματα για να προσφύγουν σε ακτινογράφηση των γοφών του σκύλου τους, αλλά να κάνουν κάποιες προληπτικές ακτινογραφίες, πριν ή και αφού πάρουν κάποιο σκύλο (εάν η ηλικία του το επιτρέπει), ή κατά τη διάρκεια της ζωής του.
Αυτό θα τους βοηθήσει να αποφασίσουν ποιο μοτίβο ζωής μπορούν να επιλέξουν για το σκύλο τους.
Ξαναγυρίζοντας στα συμπτώματα, ο ιδιοκτήτης κυνόφιλος πρέπει να προσέχει την κίνηση του σκύλου του και τη μορφολογία των πίσω άκρων του. Από αυτά μπορεί να συλλέξει στοιχεία που θα βοηθήσουν τον κτηνίατρο στη διάγνωση. Ο φυσιολογικός σκύλος κινείται αβίαστα και χαρακτηριστικά, σύμφωνα με το πρότυπο της φυλής του. Τα πόδια του πρέπει να δίνουν την εντύπωση ότι πατούν στέρεα στο έδαφος, "σηκώνοντας" το βάρος του κορμού χωρίς κόπο. Οι ταρσοί πρέπει να είναι παράλληλοι και σωστά βαλμένοι, χωρίς εξογκώσεις.
Ο σκύλος χωρίς πρόβλημα καλπάζει και τροχάζει χωρίς πόνους, χωρίς ίχνη χωλότητας, και με καλά συνδυασμένες κινήσεις των άκρων.
Πρέπει να δίνει την εντύπωση ότι ορίζει τις κινήσεις των ποδιών του, χωρίς ίχνη χαλαρότητας των αρθρώσεων σε κανένα από αυτά. Μορφολογικά ελαττώματα, όπως, για παράδειγμα, ταρσοί συγκλίνοντες ("αγελάδας" – “cowhocked") ή αποκλίνοντες, δε συνδέονται απαραίτητα με τη δυσπλασία.
Ακόμη και
ένα απόλυτα αρμονικό και φαινομενικά υγιές σκυλί μπορεί να είναι δυσπλασικό, γι' αυτό επαναλαμβάνουμε ότι η ακτινογράφηση των γοφών του σκύλου ίσως είναι απαραίτητη.
Ο δυσπλασικός σκύλος, στην κίνηση του, παρουσιάζει χαλαρότητα των γοφών, "ανεξέλεγκτες" κινήσεις των γοφών ή κινήσεις που υποδηλώνουν ότι προφυλάσσει την άρθρωση. Χαρακτηριστικές κινήσεις που πρέπει οι ίδιοι να προσέξουμε σαν ιδιοκτήτες κυνόφιλοι είναι:
Ο ταλαντευόμενος γοφός στην κίνηση (τροχασμός ή περπάτημα), που γίνεται πιο εμφανής, βλέποντας το σκύλο
από πίσω, όταν αυτός περπατά ή τροχάζει, και παρατηρώντας για ενδείξεις χαλαρότητας και αφύσικης απομάκρυνσης του μηριαίου από τη λεκάνη.
"Πηδηματάκια λαγοΰ" ("bunny hupping"): το σκυλί χρησιμοποιεί τα δυο όπισθεν άκρα μαζί, ταυτόχρονα για να ισορροπήσει και να κινηθεί (κίνηση που την κάνει για να ελαχιστοποιήσει την κίνηση της άρθρωσης του ισχίου και να μειώσει τον πόνο, μεταφέροντας το βάρος στα μπροστινά πόδια).
Χωλότητα του ενός από το δυο άκρα. Και βέβαια, δυσκολία του σκύλου να επανέλθει σε όρθια θέση από τη θέση "κάτω" ή μετά από ξεκούραση, δυσκολία να ανέβει σκάλες, να κάνει άλματα, να σταθεί στα πίσω πόδια, κ.λ.π.
Για τη διάγνωση της δυσπλασίας του ισχίου χρησιμοποιείται ευρέως η απλή ακτινογραφία, η οποία γίνεται με το σκύλο σε ύπτια θέση με τα πίσω άκρα σε έκταση (όσο τοεπιτρέπουν οι μύες), ή σε κάμψη.
Επίσης, χρησιμοποιείται το υπερηχογράφημα, το σπινθηρογράφημα, η μαγνητική τομογραφία και η αρθροσκόπηση.
Τελευταία, με την εξέλιξη της γενετικής και τη διάδοση της χρήσης των εξετάσεων του DΝΑ (στη δικαιοσύνη, για παράδειγμα, με την πολύκροτη δίκη του 0.J Simpson), ορισμένα εργαστήρια έχουν προχωρήσει σε μεθόδους εντοπισμού κληρονομικών ασθενειών από το γενετικό υλικό.
Οι επικεφαλείς αυτών των εργαστηρίων υποστηρίζουν ότι αυτού του είδους οι εξετάσεις θα αποτελέσουν στοιχείο κλειδί για τη διάγνωση και πρόληψη της δυσπλασίας του ισχίου.
Ενδεικτικά αναφέροντας, δύο από τα εργαστήρια που ασχολούνται με αυτού του είδους τις έρευνες είναι το VET ZEN και το ΡΕ ΖΟΟ GΕΝ.
Οσον αφορά τη θεραπεία της δυσπλασίας του ισχίου, πολλά ακούγονται για θαυματουργά φάρμακα (όπως για όλες τις ασθένειες άλλωστε), τύπου "μαγικό φίλτρο". Δυστυχώς όμως, τέτοιου είδους φάρμακα δεν υπάρχουν. Για ορισμένες μορφές δυσπλασίας ακολουθείται φαρμακευτική αγωγή, για να μετριαστούν τα συμπτώματα και να ανακουφιστεί το ζώο από τους πόνους.
Για παράδειγμα, σε ένα κουτάβι με δυσπλασία, η θεραπεία μπορεί να είναι ο συνδυασμός: έλεγχος της άσκησης του σκύλου (αρκετή, ώστε να αναπτυχθούν οι μυς της περιοχής, αλλά όχι υπερβολική, βόλτες περίπου δέκα λεπτών με το λουρί, τέσσερις φορές την ημέρα), έλεγχος της διατροφής (αποφεύγοντας την παχυσαρκία και την υπερβολική χορήγηση βιταμινών και ασβεστίου), αναλγητικά ή αντιφλεγμονώδη, αν υπάρχει πόνος ή φλεγμονή αντίστοιχα.
Όλα αυτά δε θεραπεύουν τη δυσπλασία του ισχίου, αλλά μετριάζουν την εξέλιξη της πάθησης και καταπολεμούν τα συμπτώματα.
Λύση για τα ενήλικα άτομα αποτελεί μάλλον η χειρουργική επέμβαση. Μέθοδοι που χρησιμοποιούνται, αναφορικά, είναι η ολική αρθροπλαστική της άρθρωσης του ισχίου, η τριπλή οστεοτομία της λεκάνης, κ.α. Αυτές οι μέθοδοι βρίσκουν εφαρμογή στο σκύλο, με ικανοποιητικά αποτελέσματα. Δυστυχώς όμως, είναι επεμβάσεις δύσκολες, απαιτούν ειδικό εξοπλισμό και το κόστος τους είναι μεγάλο. Η μετεγχειρητική φροντίδα για όλες τις επεμβάσεις τέτοιου τύπου είναι σημαντική για την αποθεραπεία του σκύλου, και απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή.
Το πώς θα φροντίσουμε το σκύλο μετά την επέμβαση είναι καθοριστικός παράγοντας για την επιτυχία της.
Αυτονόητο είναι ότι σημαντικότερο ρόλο παίζει η πρόληψη. Όπως αναφέραμε στην αρχή, η δυσπλασία του ισχίου είναι μια πολυγονιδιακά προγραμματισμένη πάθηση.
Τα κουτάβια, κατά τη διάρκεια της γέννησης τους, δεν παρουσιάζουν προβλήματα. Αργότερα όμως, σε συνδυασμό με τους περιβαλλοντικούς παράγοντες, μπορεί να γίνει εμφανές το πρόβλημα και να ποικίλλει η σοβαρότητα του.
Για την εξάλειψη αυτής της ασθένειας είναι απαραίτητο να αποκλείονται από την αναπαραγωγή τα δυσπλασικά σκυλιά, οποιουδήποτε βαθμού.
Με την εξέλιξη της γενετικής και των εξετάσεων του DΝΑ,
θα μπορούμε να ξέρουμε και ποια σκυλιά μεταφέρουν γονοτυπικά τη δυσπλασία του ισχίου, έστω και αν φαινοτυπικά δεν έχουν τίποτα (δεν υπάρχουν συμπτώματα και δε
φαίνεται ούτε στις ακτινογραφίες), και αυτά τα ζώα πρέπει
να αποκλείονται από την αναπαραγωγή. Παρόλο που αυτή
η άποψη μπορεί να φαίνεται ακραία ή αυστηρή, είναι ίσως
η μόνη λύση για την εξάλειψη της ασθένειας.
Περισσότερο στους κυνοτρόφους απευθυνόμενος, θα ήθελα να πω ότι θα πρέπει να παραμεριστεί το οικονομικό
συμφέρον και, έστω και αν ένας σκύλος αποτελεί εξαίρετο δείγμα της φυλής του (μορφολογικά και σε χαρακτήρα), αν είναι δυσπλασικός ή μεταφέρει τη δυσπλασία γονιδιακά (παράγει απογόνους με δυσπλασία), θα πρέπει να
αποκλείεται από την αναπαραγωγή.
Οσον αφορά τα διάφορα προγράμματα καταπολέμησης
της δυσπλασίας του ισχίου, με τις διάφορες βαθμολογίες,
δε θα τα αναλύσω θα ήθελα, όμως, να εκφράσω ξανά την
ανάγκη δημιουργίας ενός τέτοιου προγράμματος στην Ελλάδα.
Αυτό δεν πρέπει να γίνει πρόχειρα: πρέπει πρώτα να
μελετηθούν τα ήδη υπάρχοντα προγράμματα των άλλων
κρατών, και το δικό μας να προκύψει μετά από ανάλυση
και υιοθέτηση των θετικών σημείων. Αυτό αποτελεί θέμα
του ανώτατου κυνολογικού φορέα της χώρας, πρωταρχικά,
και ύστερα των διαφόρων ομίλων φυλών.
Για το καλό των
σκύλων που όλοι αγαπάμε και σεβόμαστε, και που είναι ο
λόγος που αποτελούμε ή θέλουμε να αποτελέσουμε "μέλη
της κυνοφιλικής οικογένειας".
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
1. "Anatomie Animalelov Domestice", Popovici USAMVCluj -Napoca Prom.
EDITURA GENESIS 1994.
2. "Degenetative joint disease: Multiple joint involvement in young and
mature dogs" Avn. J. Pres. 1983, Olsewiski J.M., Lust G. Prendano B.T.
3. "Canine hip dysplasia", J.C. Cargill MA, MBA, MS and Susan Thorpe -
Vargas, MS, DOG WORLD 199515.
4. "AxnvokoyiXT] diSQEVvnon rnc, bvonkaoiac, rov io%iov oro oxvXo"KTH-
NIATPIKHENHMEPQSH1996.
5. "Truth in advertising: breeder self-regulation 1", DOG WORLD 199017.
6. "Truth in advertising: breeder self-regulation 2", DOG WORLD 199018.
7. "What should CHAMPION mean?" DOG WORLD 1993 12.
8. "DOG DOCTOR", Dr. Mark Evans, Mitchel Beazley publ.
9. "VET CHECK", Dr. Peter Richmond, PET DOGS 199614.
10. "DNA and your dog", Joan Yankowitz, DOG FANCY 1996112.
11. "GENETICA", caiet de lucvai practice, LISOWSKY, ed. DIDACTICA
1989.
ΚΤΗΝΙΑΤΡΟΥ Κ ΚΑΨΑΛΗ
Initial
Back
Η ΔΥΣΠΛΑΣΙΑ ΤΗΣ ΑΡΘΡΩΣΗΣ ΤΟΥ ΙΣΧΙΟΥ II
