Εξάπλωση και βιότοποι
Το αγριογούρουνο ζεί και αναπαράγεται σε όλη την Ευρωπαϊκή ήπειρο (πλην των Βρετανικών νησιών), κάτω από τον 58ο βόρειο παράλληλο, στην βόρεια Αφρική, στην κεντρική και νότια Ασία. Έχει εισαχθεί επίσης με επιτυχία στη βόρεια Αμερική.
Στη χώρα μας υπήρχε σχεδόν παντού από χιλιάδες χρόνια, ενώ σήμερα συναντάται στη Μακεδονία, Θράκη, Ήπειρο, Θεσσσαλία και Στερεά Ελλάδα. Έχει επίσης επανεισαχθεί από τις Κυνηγετικές Οργανώσεις με μεγάλη επιτυχία στην Πελοπόννησο.
Είναι είδος δασόβιο. Ζεί στα πυκνά θαμνώδη δάση πλατύφυλλων, δρυός, καστανιάς και οξιάς. Συχνά όμως μετακινείται για αναζήτηση τροφής σε ελώδης εκτάσεις, σε γεωργικές καλλιέργειες που συνορεύουν με δάση ή ακόμα σε μεγάλα υψόμετρα το καλοκαίρι στην αλπική ζώνη.
Βιολογία
Ζεί κατά μέσο όρο 10 χρόνια, σε σπάνιες περιπτώσεις φτάνει όμως και παραπάνω από 15! Σε πλήρη ανάπτυξη φτάνει τα 170-200 κιλά. Έχει πολύ ανεπτυγμένη όσφρηση και ακοή ενώ η όρασή του είναι περιορισμένη.
Το τρίχωμά του αποτελείται από δύο ειδών τρίχες, το κυρίως τρίχωμα είναι τρίχες μακριές, σκληρές και αραιές ενώ το πυκνό υπόστρωμα είναι τρίχες μαλακές και κοντές για να το προφυλλάσουν από τις χαμηλές θερμοκρασίες. Το τρίχωμα αλλάζει δυό φορές το χρόνο, τον Οκτώβρη και τον Μάϊο. Ο χρωματισμός του ποικίλλει ανάλογα τις εποχές, τις τοπικές γενιές και τον τόπο διατροφής του, από καφεκόκκινος, γκρι έως μαύρο
Το κοντόχοντρο χαρακτηριστικό σχήμα του αγριόχοιρου οφείλεται στο δυσανάλογα μεγάλο σε μέγεθος κεφάλι του. Τα αυτιά του είναι σχετικά μεγάλα, τα οποία κινεί συνεχώς για να συλλάβει και τον πιο ανεπαίσθητο ήχο.
Η μύτη έχει μακριά κατάληξη η οποία του επιτρέπει με την βοήθεια των δοντιών του να σκάβει προς αναζήτηση τροφής (ο «ζουρνάς» στην γλώσσα των γουροκυνηγών).
Οι 4 κυνόδοντες εμφανίζονται αμέσως μετά την γέννησή του.
Οι κυνόδοντες της πάνω σιαγόνας είναι μεγαλύτεροι και ισχυρότεροι απ'αυτούς της κάτω και όλοι έχουν διεύθυνση προς τα πάνω. Τα αρσενικά έχουν μεγαλύτερους κυνόδοντες από τα θηλυκά. Κλείνοντας οι σιαγόνες, η εξωτερική πλευρά των πάνω κυνόδοντων έρχεται σε επαφή με την εσωτερική πλευρά των κάτω. Το εύρος της τριβής των κυνόδοντων είναι διαγνωστικό στοιχείο της ηλικίας των ζώων. Στα ανήλικα είναι ανύπαρκτη και αυξάνει με την πάροδο των χρόνων.
Ένας άλλος τρόπος να διαπιστωθεί εμπειρικά η ηλικία των ζώων μιας ομάδας είναι ο τρόπος που σκάβουν το έδαφος. Τα νεαρά άτομα σκάβουν ακανόνιστα, ενώ τα ενήλικα δημιουργούν συνεχείς κανονικές αυλακώσεις.
Ο αγριόχοιρος είναι παμφάγο ζώο. Τρέφεται κυρίως με βελανίδια, κάστανα, διάφορα φρούτα και καρπούς, ρίζες και βολβούς τα οποία βγάζει σκάβοντας το έδαφος. Η επιδρομές του είναι συχνές σε καλλιέργειες πατάτας, παντζάρια και καλαμπόκια, ιδίως όταν οι καρποί είναι σε γαλακτώδη ακόμα μορφή.
Το διαιτολόγιο συμπληρώνεται με μύκητες (μανιτάρια), σκουλήκια, σαλιγκάρια, προνύμφες εντόμων, έντομα, αμφίβια, ερπετά, τρωκτικά, αυγά αδαφόβιων πτηνών αλλά και ψοφίμια.
Τα ψοφίμια είναι όμως συχνά πτώματα ζώων φορέων της τριχινιάσεως, ασθένειας που μεταδίδεται στον άνθρωπο, γι'αυτό το κρέας του αγριόχοιρου πρέπει να βράζεται καλά.
Κοινωνική δομή
Οι αγριόχοιροι διαβιούν σε ομάδες οι οποίες αποτελούνται από την μητέρα και τα μικρά των τελευταίων δύο ετών. Συχνά ενώνονται δύο ή περισσότερες ομάδες και σχηματίζουν κοπάδι. Αρχηγός της ομάδας ή του κοπαδιού είναι το γηραιότερο θηλυκό. Τα αρσενικά που είναι μεγαλύτερα των δύο ετών, σχηματίζουν μικρές ομόφυλες ομάδες ενώ τα γηραιότερα ζουν μόνα τους (μονιάδες).
Οι ομάδες διατηρούν περιοχές επικράτειας και δεν τις εγκαταλείπουν όσο υπάρχει αρκετή τροφή εκεί. Οι περιοχές αυτές εκτείνονται ανάλογα με την επάρκεια τροφής για την συγκεκριμένη ομάδα και συχνά επικαλύπτονται με άλλες γειτονικής ομάδας.
Η "σήμανση" της περιοχής επικράτειας γίνεται με το ξύσιμο ή την αποφλοίωση των κορμών των δέντρων. Η μετακίνηση της ομάδας για την τροφή γίνεται σε όλες σχεδόν της ώρες της ημέρας όταν δεν ενοχλείται, με συχνά διαλείματα τις μεσημεριανές ώρες κυρίως.
Όταν όμως ενοχλείται έντονα όπως στην περίοδο του κυνηγίου, γίνεται κατά την διάρκεια της νύχτας. Σε περιόδους με έλειψη τροφής, η ομάδα μπορεί να διανύσει έως και 80 χιλ. Κατά την μακρά αυτή μετακίνηση η ομάδα σχηματίζει φάλαγγα, το ένα ζώο πίσω απ'το άλλο και είναι δύσκολη η καταμέτρησή τους από τα ίχνη.
0Ο αγριόχοιρος λατρεύει τα ..λασπόλουτρα, τα οποία τον απαλλάσουν από τα παράσιτα ενώ συγρόνως το δέρμα του λαμβάνει διάφορα ορυκτά άλατα και ιχνοστοιχεία. Αυτή του η δραστηριότητα τον αναγκάζει συχνά να διανύει μεγάλες αποστάσεις για να βρεί κατάλληλο τόπο. Μετά το λασπόλουτρο τρίβεται στους κορμούς των δέντρων ώστε να καθαρίσει την ξεραμένη λάσπη η οποία απομακρύνεται μαζί με τα παράσιτα.
Αναπαραγωγή
Είναι είδος πολυγαμικό. Η περίοδος οργασμού ξεκινά στα τέλη Δεκεμβρίου και τελειώνει στα τέλη Ιανουαρίου. Η διάρκεια του οργασμού των θηλυκών είναι 48 ώρες. Όλη την περίοδο του οργασμού τα αρσενικά πλησιάζουν τις ομάδες των θηλυκών και τότε επιδίδονται σε άγριες μάχες, αν και οχι θανατηφόρες, για την επικράτηση των πιο ισχυρών αρσενικών τα οποία θα σχηματίσουν τα "χαρέμια" τους, τα οποία συνήθως περιλαμβάνουν έως 8 θηλυκά.
Η κυοφορία στις πρωτότοκες θηλυκές διαρκεί 114-130 ημέρες, ενώ στις ώριμες 133-140. Γεννούν από 3 έως 10 μικρά. Σε περιοχές ή σε περιόδους πολυκαρπίας με άφθονη τροφή, οι γεννήσεις είναι κατά μέσο όρο 6 μικρά, ενώ σε φτωχές περιόδους πολύ λιγότερα. Τα θηλυκά ωριμάζουν για αναπαραγωγή στην ηλικία των 12 μηνών, ενώ τα αρσενικά στους 18-24. Με ευνοϊκές συνθήκες διατροφής είναι δυνατόν τα θηλυκά να έχουν οργασμό σε μιρότερη ηλικία.
Το θηλυκό απομακρυνόμενο απ'την ομάδα για την γέννα, κατασκευάζει υποτυπώδη φωλιά και γεννά μικρά με ανοικτά τα μάτια και ευθυβαδιστικά. Την πρώτη εβδομάδα παραμένουν στη φωλιά για προστασία από το ψύχος και ο θηλασμός τους διαρκεί 2-3 μήνες.
Γεννιούνται με κοκκινωπό χρώμα με τις χαρακτηριστικές ανοικτοκίτρινες ραβδώσεις που τους δίνουν κάποια προσαρμογή με τον χρωματισμό του περιβάλλοντος.
Οι ραβδώσεις διατηρούνται έως την ηλικία των 6 μηνών, (απαγορεύεται η θήρα τέτοιων μικρών) μετά την παρέλευση των οποίων, το χρώμα τους γίνεται καφέ, ενώ με την συμπλήρωση του πρώτου έτους αποκτούν τον χρωματισμό της ομάδας των ενηλίκων και ανεξαρτοποιούνται.
Η θνησιμότητα των νογνών είναι μεγάλη τους πρώτους μήνες και φτάνει το 40-50% και οφείλεται στις δυσμενείς καιρικές συνθήκες, στην αρπακτικότητα μεγάλων θηλαστικών και στα παράσιτα.
Η έντονη σεξουαλική δραστηριότητα εξασθενίζει τα αρσενικά που χάνουν έως και το 20% του βάρους τους. Σε ευνοϊκές περιόδους πολυκαρπίας είναι δυνατόν να γίνουν δύο γέννες το χρόνο, μία τον Ιανουάριο και η δεύτερη στο τέλος Ιουλίου με αρχές Αυγούστου.
To κυνήγι του
Εάν δείτε έναν παγανιέρη ή ιχνηλάτη αγριογούρουνου θα καταλάβετε από τα σημάδια στο κορμί του πόσο δύσκολο και επικίνδυνο για τον ίδιο και τα σκυλιά είναι αυτό το κυνήγι. Φυσικά, δεν πρόκειται για ιστορία γραμμένη με λέξεις, αλλά στο κορμί του θα υπάρχουν σίγουρα σημάδια από παλιά τραύματα. Κάτι σαν παράσημα του «νικητή» από τον «ηττημένο»...
Η πιο επικίνδυνη φάση του γουρουνοκυνηγίου για τα σκυλιά είναι η «στάμπα». Εκεί δηλαδή όπου έρχονται αντιμέτωπα με το αγριογούρουνο και πρέπει να το αναγκάσουν να 'σηκωθεί' από την κρυψώνα του, ώστε να κινηθεί προς τα καρτέρια, χωρίς όμως να το πλησιάσουν πολύ κοντά.
Γι' αυτό άλλωστε καλό γουρούνοσκυλο είναι εκείνο «που δεν ακουμπάει το γουρούνι», όπως συνηθίζουν να λένε οι κυνηγοί. Μάλιστα οι περισσότεροι κυνηγοί έχουν γίνει πλέον και κτηνίατροι αφού πολλές φορές χρειάζεται να 'δέσουν' ή να τοποθετήσουν ράμματα στα τραύματα των σκύλων τους μετά από άγριο γουρουνοκυνηγητό.
Ιδιαίτερα επιθετικά στο γουρούνι θεωρούνται γενικώς τα ημίαιμα σκυλιά, δικαιολογώντας ίσως έτσι τη φήμη τους περί περίσσιου πάθους. Από τις καθαρόαιμες φυλές, τα γκριφόν είναι εκείνα που θεωρούνται από πολλούς ως επιρρεπή στο να μην κρατάνε τις αποστάσεις ασφαλείας...
Παρ' όλα αυτά -που εν πολλοίς μπορεί να στηρίζονται σε προσωπικές, μεμονωμένες εμπειρίες και περιπτώσεις- όλοι οι γουρουνοκυνηγοί φαίνεται να συμφωνούν στο εξής: Η ευφυΐα του κάθε σκυλιού και εν συνεχεία οι εμπειρίες του, παίζουν τον πιο καθοριστικό ρόλο για την ασφάλειά του.
Τα «καλά» γουρουνόσκυλα ξέρουν από ένστικτο πότε κινδυνεύουν! Και φυλάγονται, πλησιάζοντας τόσο ώστε να φοβίζουν το γουρούνι, χωρίς όμως να του δίνουν την ευκαιρία να χτυπήσει. Τα σκυλιά αυτά μόνο τα «μαστόρικα γουρούνια» μπορούν να τα χτυπήσουν.
Αυτά τα «μαστόρικα γουρούνια» είναι συνήθως ζώα που έχουν συναντηθεί και στο παρελθόν με σκυλιά και έχουν μάθει να τα αντιμετωπίζουν. Πέρα όμως από τις εμπειρίες των γουρουνιών και την εξυπνάδα των σκυλιών υπάρχουν πολλές παράμετροι που καθορίζουν τις πιθανότητες τραυματισμού ενός γουρουνόσκυλου. Στα 'σφιχτά' μέρη, ο κίνδυνος να επιτεθεί ο αγριόχοιρος στο σκυλί είναι μεγαλύτερος. Ειδικά σε μέρη, όπως τα δικά μας στην Ήπειρο, όπου το γουρούνι κυνηγιέται κατ' εξοχήν σε πυκνή βλάστηση.
Η αυξημένη επικινδυνότητα στους τόπους με πυκνή βλάστηση οφείλεται, καταρχήν, στο ότι το σκυλί δεν έχει πολλές φορές τον χώρο να κινηθεί γρήγορα για να ξεφύγει από την επίθεση του γουρουνιού. Γι' αυτό και σε τέτοιους τόπους είναι πιο κατάλληλα τα μικρόσωμα σκυλιά, που λόγω μεγέθους είναι πιο ευέλικτα. Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τη νοοτροπία που έχουν τα γουρούνια σε αυτά τα μέρη. Η ασφάλεια που τους παρέχει το πυκνό, τα κάνει να παραμένουν στη 'στάμπα', χωρίς τον φόβο των σκύλων και των παγανιέρηδων...
Αυτή η επιμονή των γουρουνιών να μη 'σηκώνονται' έχει ως αποτέλεσμα τα σκυλιά να τα πλησιάζουν όλο και πιο κοντά. Σε αυτό βοηθάει και το γεγονός ότι σε μία 'στάμπα', που θα κρατήσει πολλή ώρα, θα έρθουν κοντά στα σκυλιά και οι παγανιέρηδες. Σε αυτή την περίπτωση τα σκυλιά νιώθουν μεγαλύτερη ασφάλεια, λόγω της παρουσίας των ανθρώπων, και αποκτούν ακόμα πιο πολύ θάρρος. Έτσι, υπάρχει ο κίνδυνος να πλησιάσουν το γουρούνι ακόμα περισσότερο.
Τα σκυλιά μάλιστα φέρονται με ακόμα μεγαλύτερο «τσαμπουκά», όταν λειτουργούν σε ομάδα. Όταν, για παράδειγμα, λυθούν ταυτόχρονα τρία και τέσσερα πάνω στη 'στάμπα', η πιθανότητα κάποιο από αυτά να κάνει ένα βήμα παραπάνω είναι ακόμα μεγαλύτερη. Επίσης, τα σκυλιά μπορεί να μανιώσουν και να παρασυρθούν και από τις τουφεκιές των παγανιέρηδων, οι οποίοι τουφεκάνε στον αέρα γύρω από την κρυψώνα για να αναγκάσουν το γουρούνι να σηκωθεί.
Ανεξάρτητα από τη μορφολογία και τη βλάστηση του τόπου, ο κίνδυνος να χτυπηθούν τα σκυλιά από το γουρούνι υπάρχει κυρίως σε δύο περιπτώσεις: Όταν τα νεαρά γουρούνια δεν έχουν αυτονομηθεί και ζουν ακόμα ως ομάδα με τη μητέρα τους, και όταν έχουμε να κάνουμε με κάποιο μεγάλο κάπρο που... δεν υπολογίζει τα σκυλιά.
Η θηλυκιά, που λειτουργεί ακόμα με το ένστικτο της προστασίας της γέννας της, μπορεί να γίνει εξαιρετικά επιθετική, ενώ πολύ δύσκολα θα εγκαταλείψει τη θέση της. Ετσι, γίνεται διπλά επικίνδυνη, αφού προτιμά να παραμένει για ώρα στη στάμπα και παράλληλα ψάχνει διαρκώς την ευκαιρία για να καταφέρει ένα καίριο χτύπημα. Αυτός είναι και ο λόγος που στα πρώτα κυνήγια κάθε χρονιάς, οι κυνηγοί αποφεύγουν να «ρίχνουν» πολλά σκυλιά απέναντι σε θηλυκιές.
Στην περίπτωση του παλιού και έμπειρου κάπρου που δεν φοβάται τα σκυλιά, ο κίνδυνος είναι προφανής. Ο αγριόχοιρος που δεν «υπολογίζει» τα σκυλιά, είναι πολύ πιθανό να τα αναγκάσει να τον πλησιάσουν, ενώ αυτή η πιθανότητα αυξάνει όσο περνά η ώρα.
Ένας ακόμα άλλος λόγος, για τον οποίο ένα μεγάλο γουρούνι μπορεί να παραμείνει στη 'στάμπα' μέχρι τέλους, είναι η κούραση. Γι' αυτό και παρατηρούνται τραυματισμοί σκυλιών, από μεγάλους αγριόχοιρους, κατά τη διάρκεια της καταδίωξης, δηλαδή σε δεύτερη στάμπα. Στην περίπτωση αυτή, ο αγριόχοιρος γίνεται εξαιρετικά επιθετικός, διότι απλά δεν έχει τίποτα να χάσει. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε αυτές τις περιπτώσεις χτυπιούνται ακόμα και έμπειρα γουρουνόσκυλα.
Τα περισσότερα σοβαρά έως και θανατηφόρα χτυπήματα αφορούν την κοιλιακή χώρα του σκύλου. Τα σκυλιά που θα χτυπηθούν από γουρούνι, κατά κανόνα την επόμενη φορά είναι πιο επιφυλακτικά και κάνουν στάμπα από μακριά. Βέβαια, και πάλι η ευφυΐα παίζει τον πρώτο ρόλο, αφού υπάρχουν περιπτώσεις νεαρών, παθιασμένων, αλλά άμυαλων σκύλων, που έχουν χρειαστεί επανειλημμένως πρώτες βοήθειες.
Για το κυνήγι του αγριόχοιρου πρέπει να σημειωθεί ότι από φέτος είναι υποχρεωτικό να φοράμε ένα πορτοκαλί γιλέκο για προστασία από λανθασμένη τουφεκιά. Καλό είναι να το φοράμε παρά το ότι δεν βοηθά στο κυνήγι.
Για εκείνο όμως που θα θέλαμε να σας εφιστήσουμε την προσοχή είναι τα νυχτερινά καρτέρια, που αν και απαγορεύονται πάντα υπάρχουν κάποιοι που δεν συμμορφώνονται. Έχουν σκοτωθεί φίλοι μεταξύ τους στα νυχτερινά καρτέρια και αυτό είναι τραγικό. Μην πυροβολείτε λοιπόν, ποτέ εάν δεν είσθε σίγουροι για τον στόχο. Το να μας ξεφύγει ένα γουρούνι δεν είναι το παν. Αυτό να το θυμάστε πάντα.
Σημαντικό στο κυνήγι
Ο πληθυσμός αγριόχοιρων σε μία περιοχή θα είναι μεγαλύτερος αν δε θηρεύουμε το κυρίαρχο θηλυκό κάθε κοπαδιού που συνήθως ηγείται στις μετακινήσεις και βγαίνει πρώτο στο καρτέρι, όπως φαίνεται στο παρακάτω σχήμα.
www.ipiros.gr
Initial
Back
Τριχωτά