Δρ Σάββας Καζαντζίδης
Ε.Ι.Α.Ε Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών
ΠΑΝ-ΘΗΡΑΣ
O κορμοράνος Phalacrocorax carbo (Linnaeus, 1758) είναι ένα αποκλειστικά ψαροφάγο είδος πουλιού. Ο πληθυσμός του στην Ευρώπη παρουσίασε μεγάλη αύξηση κατά τις δεκαετίες του 1980 και 1990 εξαιτίας κυρίως της αύξησης των τροφικών διαθεσίμων ιδιαίτερα μέσα από την ανάπτυξη των ιχθυοκαλλιεργειών. Σήμερα ο πληθυσμός του στην Ευρώπη εκτιμάται σε 310.000 - 370.000 ζυγάρια με τάσεις αύξησης στις περισσότερες χώρες.
Στην Ελλάδα ο κορμοράνος αναπαράγεται σε τέσσερις τουλάχιστον περιοχές (στα Δέλτα των ποταμών Αξιού και Έβρου, στην Κερκίνη και την Πρέσπα) και ο πληθυσμός του είναι περίπου 4.300 ζευγάρια. Η Κερκίνη συγκεντρώνει το μεγαλύτερο αριθμό ο οποίος αυξάνει με μεγάλο ρυθμό κατά τα τελευταία έτη (από 1.750 ζευγάρια το 1995 σε 3.500 το 2002). Κατά τον χειμώνα ο αριθμός των κορμοράνων στην Ελλάδα αυξάνει (κυμαίνεται από 18.000 μέχρι 22.000 άτομα) από άτομα που έρχονται για διαχείμαση από τις βορειότερες χώρες.
Η πλειονότητα τους κατανέμεται στους μεγάλους υγροτόπους (Έβρος, Πόρτο Λάγος, Αμβρακικός, Μεσολόγγι). Η μεγάλη αύξηση του πληθυσμού του κορμοράνου είχε
αποτέλεσμα την αντίδραση πολλών επαγγελματιών και ερασιτεχνών ψαράδων στην Ευρώπη που θεωρούν ότι η μείωση των ποσοτήτων ορισμένων ειδών ψαριών, ιδιαίτερα των γλυκών νερών, οφείλεται κατά ένα μέρος σε αυτόν.
Σε πολλές χώρες της Ευρώπης διερευνήθηκε το θέμα αυτό και διαπιστώθηκε ότι ο κορμοράνος πράγματι επηρεάζει αρνητικά την αλιευτική παραγωγή ιδιαίτερα σε λίμνες και ποταμούς όπου η αλιεία ασκείται εντατικά. Όμως, η επίδραση στα φυσικά παράκτια οικοσυστήματα δηλαδή εκεί όπου η αλιεία δεν ασκείται εντατικά, βρέθηκε ότι ήταν περιορισμένη. Στην Ελλάδα επίσης πραγματοποιήθηκαν ειδικές έρευνες γι' αυτό το θέμα. Στο Δέλτα Αξιού διαπιστώθηκε ότι οι επιπτώσεις του κορμοράνου στην αλιεία δεν είναι ιδιαίτερα σημαντικές, δεδομένου ότι το μεγαλύτερο ποσοστό της λείας του αποτελείται από είδη ψαριών με χαμηλή ή μέση εμπορική αξία.
Είδη με μεγάλη οικονομική αξία, όπως για παράδειγμα οι γλώσσες, βρέθηκαν σε σχετικά μικρό ποσοστό στα στομάχια των κορμοράνων. Σε ανάλογα συμπεράσματα κατέληξε έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην Κερκίνη όπου στη δίαιτα του Κορμοράνου κατά την περίοδο που αυτός φωλιάζει στην περιοχή (Απρίλιος - Ιούνιος) βρέθηκαν είδη ψαριών με μικρή ή καθόλου εμπορική αξία (όπως τα σίρκα, οι πεταλούδες, τα τσιρώνια κ.ά που πωλούνται από 0,15 μέχρι 0,44 Ευρώ το κιλό). Είδη όπως τα γριβάδια που είναι σημαντικά για τους ψαράδες (πωλούνται 2-3 Ευρώ το κιλό) δεν βρέθηκαν στα στομάχια των κορμοράνων. Έτσι, φαίνεται ότι υπάρχει ανταγωνισμός μεταξύ ψαράδων και κορμοράνων αλλά αυτός είναι περιορισμένος. Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που οι κορμοράνοι δεν καταναλώνουν γριβάδια στην Κερκίνη ?
Η πιθανότερη εξήγηση είναι ότι τα γριβάδια μειώνονται συνεχώς στη λίμνη (το 1991 αλιεύθηκαν 57000 κιλά, ενώ το 2001 μόνο 17000) ελαττώνοντας έτσι τις πιθανότητες σύλληψης τους από τα πουλιά. Επιπλέον, η χρήση από τους ψαράδες ειδικών τεχνικών εκφοβισμού των κορμοράνων εκεί όπου τοποθετούν τα δίχτυα τους ενδεχομένως έχει συμβάλει στο να μη θηρεύονται γριβάδια από τους κορμοράνους.
Αντίθετα με τα παραπάνω, σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε μια λιμνοθάλασσα του Αμβρακικού η οποία διαχειρίζεται ως ιχθυοτροφείο βρέθηκε ότι η επίπτωση των κορμοράνων στα ψάρια είναι σημαντική. Σε αυτή την περίπτωση οι κορμοράνοι εκτός από τις ποσότητες που καταναλώνουν, επιπλέον, τραυματίζουν πολλά ψάρια στην προσπάθεια τους να τα συλλάβουν. Αυτό μειώνει την εμπορική τους αξία με συνέπεια ο παραγωγός να έχει ακόμη μεγαλύτερες απώλειες. Απώλειες ενδεχομένως υπάρχουν και στο Πόρτο Λάγος όπου οι ψαράδες τοποθέτησαν μεγάλα πλέγματα πάνω από τις περιοχές όπου συγκεντρώνουν τα ψάρια με μεγάλη οικονομική αξία για να αποθαρρύνουν τους κορμοράνους να ψαρεύουν εκεί. Σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες οι αλιευτικοί συνεταιρισμοί των ιχθυοτροφείων έχουν πάρει πολύ πιο εκτεταμένα μέτρα.
Στη Γαλλία και στη Γερμανία χιλιάδες κορμοράνοι εξοντώνονται κάθε χειμώνα μετά από ειδική διερεύνηση και άδεια από την πολιτεία. Στην Ολλανδία κόβουν τα δένδρα γύρω από ιχθυοτροφεία για να αποθαρρύνουν τους κορμοράνους να κουρνιάζουν στην περιοχή. Αλλού χρησιμοποιούν ποικίλες τεχνικές εκφοβισμού. Καμία όμως από τις παραπάνω τεχνικές δεν είχε αποτέλεσμα και οι κορμοράνοι εξακολουθούν να εκμεταλλεύονται τα ιχθυοτροφεία απογοητεύοντας έτσι τους ψαράδες.
Συνεπώς, το θέμα αυτό δεν θα μπορούσε να αγνοηθεί από την επιστημονική κοινότητα. Με πρωτοβουλία Βρετανών ερευνητών ξεκίνησε μια ειδική διερεύνηση μεταξύ των επιστημόνων (ορνιθολόγων και ιχθυολόγων), ερασιτεχνών και επαγγελματιών ψαράδων από 25 χώρες της Ευρώπης. Πρόσφατα ολοκληρώθηκε ένας μεγάλος κύκλος συναντήσεων για το θέμα αυτό και τα αποτελέσματα αυτής της διερεύνησης παρουσιάστηκαν σε ειδική αναφορά προς την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Συνοπτικά στα συμπεράσματα αναφέρεται ότι οι πρακτικές εξολόθρευσης δεν έχουν πρακτικό αποτέλεσμα και νέες τεχνικές στην κατεύθυνση της μείωσης της διαθεσιμότητας της τροφής πρέπει να διερευνηθούν. Επιπλέον, επειδή διαπιστώθηκε ότι το θέμα χρειάζεται περαιτέρω διερεύνηση ένας νέος κύκλος συναντήσεων και διερευνήσεων έχει ξεκινήσει. Ερευνητές από το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας συμμετέχουν σε αυτή τη διερεύνηση ευελπιστώντας ότι θα βρεθεί ένας τρόπος για την προστασία των αλιευμάτων εκεί όπου πραγματικά υπάρχει πρόβλημα. Ελπίζουμε ότι με την ολοκλήρωση της ειδικής αυτής διερεύνησης θα είναι δυνατή η μεταφορά στην Ελλάδα της εμπειρίας των ευρωπαίων ερευνητών και η εφαρμογή των αποτελεσμάτων της έρευνας στα ελληνικά δεδομένα.
Ειδικά όσον αφορά στην Ελλάδα διαπιστώθηκε ότι απαιτείται περαιτέρω έρευνα σε υγροτόπους όπου διαχειρίζονται ως ιχθυοτροφεία (εκεί δηλαδή όπου εντοπίζεται κυρίως το πρόβλημα) σχετικά με το κατά πόσο επηρεάζει αυτό το είδος τα αλιεύματα και σε ποιες περιόδους του έτους. Παράλληλα όμως πρέπει να διερευνηθούν και άλλες αιτίες που προκαλούν μείωση των αλιευμάτων στις ελληνικές λίμνες ή λιμνοθάλασσες. Παράγοντες όπως η ρύπανση, η υπεραλίευση ή η μη ορθή διαχείριση των αλιευμάτων πρέπει επίσης να αποτελέσουν αντικείμενο διερεύνησης. Η συνεργασία ορνιθολόγων, αλιέων και ιχθυολόγων στα παραπάνω θέματα είναι αναγκαία για τη διαλεύκανση του προβλήματος αλλά και για τον καθορισμό μιας στρατηγικής αντιμετώπισης του.
Initial
Back
