Μια πολύ ενδιαφέρουσα ιδέα είχε τις μέρες των γιορτών το Γενικό Επιτελείο Αεροπορίας (ΓΕΑ), να μας προσκαλέσει στο Κορωπί στις εγκαταστάσεις του Κέντρου Εκπαίδευσης Φρουρών Σκύλων (ΚΕΦΣΚΥ), για να γνωρίσουμε το σπουδαίο έργο που επιτελείται εκεί.
Την παράσταση βέβαια την έκλεψαν, όπως ήταν φυσικό, όχι τα σκυλιά που εκπαιδεύονται και έχουν ήδη από καιρό αναλάβει τη φύλαξη στρατιωτικών μονάδων, αλλά τα γεράκια, οι καινούργιοι μελλοντικοί συνεργάτες των αεροπόρων.

ρεπορτάζ: Ηλίας Καπετανάκης, Φαίδων Γ. Καραϊωσηφίδης

Η Πολεμική Aεροπορία ξεκίνησε ένα φιλόδοξο πιλοτικό πρόγραμμα, να εξασφαλίσει την αποτελεσματική απομάκρυνση των κοπαδιών πουλιών από την ευρύτερη περιοχή των στρατιωτικών αεροδρομίων, χρησιμοποιώντας εκπαιδευμένα γεράκια. Η Ήρα, η Αφροδίτη, η Aρτεμις, η Ναυσικά, ο Ίκαρος, ο Αλέξανδρος, ο Ερμής, ο Δαίδαλος και ο Απόλλων, τα 9 αρχοντικά πουλιά που «στρατολογήθηκαν» από το ΓΕΑ, αναλαμβάνουν σε λίγο δράση, για να πιστοποιούν καθημερινά τη δική τους κυριαρχία στους αιθέρες συνδυάζοντάς την με ωφέλιμο για την αεροπλοΐα έργο.
Την επίδειξη παρακολούθησε ο αρχηγός ΓΕΑ, αντιπτέραρχος Δημήτρης Λιντζεράκος.

Πολύ γρήγορα, αφότου ο άνθρωπος κατάφερε να ξεπεράσει τη βαρύτητα και να πετάξει, αντιλήφθηκε με δέος ότι όχι απλώς «οι ουρανοί δεν είναι δικοί του», αλλά και ότι θα πρέπει με μεγάλη προσοχή να τους μοιράζεται με τα όντα που η Mητέρα Φύση προίκισε με το χάρισμα να πετούν.
Μια πρόσκρουση του πιο σύγχρονου και ισχυρού αεροσκάφους με τα ασήμαντα «πετεινά του ουρανού», πολύ περισσότερο σήμερα, είναι δυνατόν να αποβεί μοιραία. Και δε μιλούμε για τα εκατομμύρια δολάρια που δαπανώνται ετησίως από όλες τις χώρες για επισκευές κατεστραμμένων κινητήρων -μόνο η Ελλάδα χάνει 2 δισεκατομμύρια δραχμές το χρόνο για επισκευές πολιτικών αεροσκαφών-, ούτε για καταρριφθέντα αεροπλάνα από τις ιδιότυπες «αερομαχίες».
Η αποφυγή της πρόσκρουσης κοπαδιών μεγάλων πτηνών σε αεροσκάφη έχει να κάνει με την ασφάλεια των πτήσεων και του επιβατικού κοινού. Το πρόβλημα έχει ιδιαίτερη έκταση στην Ελλάδα, με δεδομένο ότι ο εγχώριος εναέριος χώρος είναι βασική αρτηρία αποδημητικών πουλιών που πηγαινοέρχονται από την Ευρώπη στην Αφρική. Σε πρόσφατο τεύχος της «Π&Δ» είχαμε κάνει πολυσέλιδο ρεπορτάζ για το πρόβλημα των πουλιών σε ό,τι αφορά την ασφάλεια των πτήσεων. Αρκεί, εδώ, μόνο να υπενθυμίσουμε ότι κατά την τελευταία 8ετία στον ελληνικό χώρο τρία αεροσκάφη έπεσαν από εισρόφηση πτηνών στους κινητήρες τους, ευτυχώς χωρίς ανθρώπινα θύματα, ένα Mirage 2000 στην Τανάγρα, ένα F-5 στην Καβάλα και ένα νατοϊκό στο Aκτιο.

Η ψυχή του προγράμματος είναι ο αντισμήναρχος Δημήτρης Αντωνίου, διοικητής του κέντρου εκπαίδευσης γερακιών της Πολεμικής Aεροπορίας, χωρίς τις ειδικές γνώσεις του οποίου δε θα ήταν δυνατόν το ΓΕΑ να αποτολμήσει ένα τόσο φιλόδοξο πείραμα.
Στις αχανείς εκτάσεις της Αφρικής, όπου γεννήθηκε και πέρασε τα παιδικά και νεανικά του χρόνια πριν εισαχθεί στη Σχολή Ικάρων, όχι μόνο γοητεύθηκε από το πέταγμα των γερακιών, αλλά και έμαθε τα κρυμμένα μυστικά τους από Aραβες γερακάρηδες στην Αντίς Αμπέμπα και στο Τζιμπουτί. Αν και μάχιμος πιλότος και αργότερα εκπαιδευτής, δεν ξέχασε ποτέ το, οπωσδήποτε, σπάνιο χόμπι μέχρι που ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να το εξασκήσει και επίσημα. Ο 42χρονος πιλότος-αντισμήναρχος αναφέρθηκε στις προσπάθειες που καταβάλλονται σε παγκόσμιο επίπεδο για τον εκφοβισμό και την απομάκρυνση από τα αεροδρόμια των πτηνών, για την κατοχύρωση της απόλυτης ασφάλειας στις προσγειώσεις και τις απογειώσεις των αεροσκαφών. Μέχρι τώρα, όμως, τα κανονάκια θορύβου, τα σκιάχτρα, τα ομοιώματα πτηνών, οι ηχογραφημένες κραυγές και άλλες μέθοδοι έχουν, απλώς, ικανοποιητικά αποτελέσματα. Μόλις περάσει λίγος καιρός, τα πουλιά που περνούν από τα αεροδρόμια συνηθίζουν τα ανθρώπινα κόλπα:

«Η Πολεμική Aεροπορία -σημειώνει ο αντισμήναρχος Δ. Αντωνίου-ξεκίνησε ένα πιλοτικό πρωτοποριακό πρόγραμμα απομάκρυνσης των πουλιών από τα αεροδρόμια με τη χρήση ειδικά εκπαιδευμένων γερακιών.
Η χρήση των γερακιών δεν αποτελεί πραγματική ιερακοθηρία, με τη γενικότερα αποδεκτή έννοια του όρου. Δεν έχουμε στόχο τη σύλληψη του θηράματος αλλά τον εκφοβισμό του και φυσικά την εκδίωξη όλων των πτηνών από την περιοχή ενδιαφέροντος. Τα πουλιά από ένστικτο αναγνωρίζουν τους φυσικούς τους εχθρούς και τους αποφεύγουν, επιπρόσθετα φαίνεται ότι έχουν διδαχθεί από τους γονείς τους να μην πλησιάζουν γεράκια, που μπορεί να τους επιτεθούν. Μετά ένα μήνα εκπαιδευτικών πτήσεων γερακιών, φαίνεται η επιτυχία του προγράμματος. Τα πτηνά αποφεύγουν να πλησιάζουν στην ευρύτερη περιοχή του αεροδρομίου, για να μη συναντήσουν τους φυσικούς τους εχθρούς, τα γεράκια.
Στόχος μας είναι η ανάπτυξη ενός κέντρου εκπαίδευσης γερακιών της Πολεμικής Aεροπορίας, η συνέχιση της προμήθειας γερακιών από εκτροφεία του εξωτερικού, η επίτευξη αναπαραγωγής των γερακιών και στην Ελλάδα, η διάθεση κάποιων νεοσσών στο υπουργείο Γεωργίας, με στόχο να απελευθερωθούν για τον εμπλουτισμό της πανίδας της πατρίδας μας, και η πιθανή συνεργασία με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας για τη χρησιμοποίηση των γερακιών και στα πολιτικά αεροδρόμια».
H Πολεμική Aεροπορία αγόρασε τα γεράκια από το εκτροφείο «Μάρτιν Τζόουνς» της Αγγλίας έναντι, περίπου, 500.000 δραχμών το ένα και υπολογίζεται ότι σε αυτή τη φάση το όλο πρόγραμμα θα στοιχίσει περί τα 5 εκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένου και του ειδικού εξοπλισμού. Είναι πετρίτες (falco peregrinus), κυνηγογέρακες (falco cherrug) και διπλοσάινα (accipiter gentilis). Οι πρώτοι ζουν κυρίως στο βορειοδυτικό Καναδά, σε διάφορα ξερονήσια και τρέφονται με θαλασσοπούλια, οι δεύτεροι ζουν στη Μέση Ανατολή και τους χρησιμοποιούν οι Aραβες στο κυνήγι, οι τρίτοι θεωρούνται από τα πιο έξυπνα πουλιά και προτιμούν τα πυκνά δάση και τις ρεματιές. Από αυτά τα είδη ή και από τυχόν διασταυρώσεις θα κριθεί μελλοντικά ποιο είναι το πιο αποδοτικό είδος γερακιού για τις ελληνικές κλιματολογικές συνθήκες.

Το πρώτο στάδιο της εκπαίδευσης στις εγκαταστάσεις της Πολεμικής Aεροπορίας διήρκεσε 2 μήνες και είχε στόχο την εξημέρωση των γερακιών. Τα πουλιά αρχίζουν να εμπιστεύονται τους εκπαιδευτές, οι οποίοι τους δίνουν τροφή από το ειδικό γάντι, μαθαίνουν να δέχονται την ειδική κουκούλα στο κεφάλι τους, ώστε να είναι ήσυχα κατά τη μεταφορά από το ένα μέρος στο άλλο, να μην αγριεύουν από την ανθρώπινη παρουσία και να ανέχονται δυνατούς θορύβους, αυτοκίνητα, αεροπλάνα, κ.λπ. Την ημέρα της επίσκεψής μας είχε καλυφθεί το ? της εκπαίδευσης στον τομέα της ελεύθερης πτήσης, που είναι και το τελικό στάδιο του προγράμματος. Τα γεράκια μαθαίνουν αρχικά να εκτελούν μικρούς κύκλους γύρω από τον εκπαιδευτή τους, ο οποίος περιστρέφει εντέχνως ένα ομοίωμα πτηνού και τα επιβραβεύει με τροφή, κρέας ορτυκιού, όταν κατορθώσουν να πιάσουν το ομοίωμα πτηνού. Στη συνέχεια, αφήνουν τα γεράκια να κάνουν ελεύθερες πτήσεις στην ευρύτερη περιοχή του ζωτικού ενδιαφέροντος υπακούοντας στους εκπαιδευτές, που τα ελέγχουν με τον ήχο ειδικής σφυρίχτρας. Ένα καλά εκπαιδευμένο γεράκι πετάει συνεχώς και υπό τον έλεγχο του εκπαιδευτή από μισή έως μία ώρα, κάνει μεγάλους κύκλους σε ακτίνα 1,5 χιλιομέτρων και σε ύψος μεγαλύτερο των 2.000 ποδών, βουτάει δε με ταχύτητα μέχρι και 400 χιλιόμετρα την ώρα!

Την ίδια εποχή εκπαιδεύεται και το προσωπικό που εμπλέκεται στο πρόγραμμα, 4 υπαξιωματικοί οι οποίοι έχουν ήδη 10ετή υπηρεσία στην εκπαίδευση στρατιωτικών σκύλων, ο αρχισμηνίας Κόντιδας και οι σμηνίες Τζιούδας, Παναγιώτου και Γιαννούλης, με τη βοήθεια του καθηγητή Σωματικής Aγωγής Νίκου Παπακωνσταντίνου, που έμαθε την τέχνη από Ρώσους και Βούλγαρους κυνηγούς όταν σπούδαζε στη Σόφια, και σήμερα είναι αποσπασμένος από το υπουργείο Παιδείας στο ΚΕΦΣΚΥ. Η εκπαίδευση του προσωπικού θα ολοκληρωθεί σε 9 μήνες, με στόχο να λειτουργεί αποτελεσματικά το επιχειρησιακό δίδυμο συνοδός-γεράκι. Όσον αφορά την πρακτική εφαρμογή του προγράμματος, προβλέπονται καθημερινές πτήσεις, τουλάχιστον, 4 γερακιών για κάθε στρατιωτικό αεροδρόμιο. Πρώτα στη Θεσσαλονίκη και στην Καλαμάτα και κατόπιν στην Τανάγρα, το Βόλο και τη Λάρισα. Κάθε γεράκι θα κάνει 2 πτήσεις την ημέρα, διάρκειας μισής ώρας η καθεμία. Όταν πολλαπλασιασθούν επαρκώς τα γεράκια, θα μπορούν να πετούν και κατά ζευγάρια.
Οι πτήσεις των γερακιών θα ξεκινούν μισή ώρα πριν από την έναρξη του πτητικού προγράμματος του συγκεκριμένου αεροδρομίου και θα επαναλαμβάνονται περιοδικά καθ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, εννοείται σε απόλυτη συνεννόηση με το προσωπικό ελέγχου της εναέριας κυκλοφορίας, έτσι ώστε να αποφευχθεί ο κίνδυνος πρόσκρουσης γερακιού σε αεροπλάνο.
Ο στόχος είναι, εφόσον πετύχει το πρόγραμμα, την επόμενη διετία να καλυφθούν όλα τα στρατιωτικά αεροδρόμια και να εξετασθεί το ενδεχόμενο συνεργασίας με την Υπηρεσία Πολιτικής Αεροπορίας. Υπολογίζεται ότι για τις στρατιωτικές ανάγκες θα χρειασθούν, περίπου, 50 γεράκια. Για το λόγο αυτό, θα καταβληθεί προσπάθεια αναπαραγωγής τους σε ελληνικό έδαφος, κάτι που φαίνεται εφικτό, σύμφωνα με τις εγχώριες φυσικές παραμέτρους.

Για την ιστορία, αναφέρεται ότι οι πρώτοι διδάξαντες τη χρήση γερακιών για την ασφάλεια των πτήσεων ήταν οι αεροπόροι του Aγγλικού Πολεμικού Nαυτικού, το 1947. Αντιμετώπιζαν πολλά προβλήματα από την πρόσκρουση γλάρων στους κινητήρες των αεροσκαφών, αλλά ταυτόχρονα παρατήρησαν ότι όλα τα πουλιά απομακρύνονταν από τις περιοχές όπου πετούσαν γεράκια. Έτσι, η μέθοδος εφαρμόσθηκε και γενικεύθηκε στην Αγγλία. Ακολούθησαν η Ισπανία, που είχε με τη σειρά της μεγάλο πρόβλημα από τη μετανάστευση πουλιών μέσω του Γιβραλτάρ, και η Γαλλία με 20ετή εμπειρία στην εκγύμναση γερακιών. Το Βέλγιο, η Ρωσία, η Τσεχία και η Ουγγαρία χρησιμοποιούν σήμερα γεράκια, ενώ πιλοτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα έχουν αρχίσει και οι ΗΠΑ για το αεροδρόμιο Κένεντι.

ΟΙ ΑΓΡΥΠΝΟΙ ΦΡΟΥΡΟΙ Μπορεί τα γεράκια να είναι το καινούργιο και εντυπωσιακό, αλλά στον ίδιο χώρο το ΚΕΦΣΚΥ γιορτάζει τα 10 χρόνια από την ίδρυσή του. Η Πολεμική Aεροπορία, για να αναβαθμίσει την επίγεια φρούρηση των μονάδων της, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει τους ειδικά εκπαιδευμένους σκύλους. Τον Απρίλιο του 1988 μεταβαίνουν για εκπαίδευση στην Αγγλία οι 6 πρώτοι υπαξιωματικοί. Στις 17 Απριλίου 1989, το ΚΕΦΣΚΥ αρχίζει επισήμως τη λειτουργία του και εκπαιδεύονται οι πρώτες ομάδες σκύλων φρουρών για τις μονάδες της αεροπορίας και από την επόμενη χρονιά και ομάδες για το στρατό ξηράς. Η προμήθεια των σκύλων ξεκίνησε -και συνεχίζεται μέχρι σήμερα- από τη Γερμανία, ενώ από το 1999 γίνεται και εγχώρια αναπαραγωγή.
Η αποστολή του ΚΕΦΣΚΥ έγκειται στο να παρέξει θεωρητική και πρακτική εκπαίδευση σε υπαξιωματικούς της Πολεμικής Aεροπορίας στα καθήκοντα του φρουρού μετά σκύλου, ταυτόχρονα ,όμως, εκπαιδεύει και τους σκύλους για να φυλάνε πιο αποτελεσματικά ευαίσθητες στρατιωτικές περιοχές. Κατά τακτά χρονικά διαστήματα κάνει έκτακτες αξιολογήσεις σε μονάδες της αεροπορίας και του στρατού ξηράς για την επίλυση προβλημάτων φρούρησης. Παρέχει, επίσης, κτηνιατρική περίθαλψη στους σκύλους της αεροπορίας και του στρατού ξηράς και από το 1996 στους αστυνομικούς σκύλους και σε αυτούς της 1ης Ειδικής Μονάδας Αντιμετώπισης Καταστροφών (ΕΜΑΚ).
Το βασικό επίπεδο εκπαίδευσης χωρίζεται στο θεωρητικό και το πρακτικό μέρος και τα μαθήματα διαρκούν σε 38 εργάσιμες μέρες. Η θεωρητική κατάρτιση περιλαμβάνει μαθήματα ψυχολογίας σκύλου, υπακοής αλλά και άμυνας και φρούρησης μονάδων. Το πρακτικό μέρος, που είναι και το σπουδαιότερο, έχει να κάνει με την υπακοή των ζώων, την αντιμετώπιση εμποδίων, τον εντοπισμό και την εξουδετέρωση εισβολέα, καθώς και με το σπουδαιότερο και πιο δύσκολο στάδιο, τη νυχτερινή περιπολία. Η εκπαίδευση των ομάδων συνεχίζεται και στις μονάδες όπου τα σκυλιά αναλαμβάνουν υπηρεσία και σε αυτήν τη φάση το ΚΕΦΣΚΥ δρα συμβουλευτικά.
Οι σημερινές εγκαταστάσεις ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο του 1990 και έχουν χώρους παραμονής και εκγύμνασης των σκύλων. Γρήγορα όμως, επειδή το πείραμα πέτυχε και επεκτάθηκε σε πολλές μονάδες, δημιουργήθηκαν και νέες μεγάλες ανάγκες. Σήμερα, η Πολεμική Aεροπορία υλοποιεί ένα πρόγραμμα επέκτασης, με την κατασκευή ακόμα 10 κλουβιών, αξίας 20 εκατομμυρίων δραχμών και 10 κλουβιών ανάρρωσης, αξίας 15 εκατομμυρίων δραχμών. Η υποστήριξη στο ΚΕΦΣΚΥ σε θέματα διοικητικής μέριμνας, συντήρησης και μεταφορικών μέσων γίνεται από την 350 Πτέρυγα κατευθυνόμενων βλημάτων, μέσω της 2ης ΜΚΒ.
Το νοσοκομείο στρατιωτικών σκύλων δημιουργήθηκε ταυτόχρονα με την έναρξη της λειτουργίας του ΚΕΦΣΚΥ και μέχρι σήμερα έχει την ευθύνη για τη διατήρηση της υγείας των σκύλων που εκπαιδεύονται στο ΚΕΦΣΚΥ, πρωτοβάθμια για την υγεία των σκύλων των μονάδων της Αττικής και της Βοιωτίας και, επιπλέον, δευτεροβάθμια για τους σκύλους της αεροπορίας και του στρατού ξηράς της Νότιας Ελλάδας. Το νοσοκομείο διαθέτει τμήμα παθολογικού και χειρουργικού και εργαστήριο για αιματολογικές και αιματολογικές εξετάσεις.