ôïõ Áíôþíéïõ Â. ÊáðåôÜíéïõ

«Ù Ãç, ÌçôÝñá ôùí ðÜíôùí ÅóÝ ôþñá øÜëëù
ðáíÜñ÷áéá äýíáìç ðïõ ðÜíù óôï ÷þìá èñÝöåéò áõôÜ ðïõ õðÜñ÷ïõí
üóá ðáôïýí óôç óôåñéÜ óïõ Þ æïõí óôá ùñáßá íåñÜ óïõ,
üëá üóá æïõí ìåò óôá ðëïýôç óïõ Þ ðåôïýí øçëÜ óôïõò áéèÝñåò.
Áðü óå Ý÷ïõí ïé Üíèñùðïé ùñáßá ðáéäéÜ êé ïëüìïñöïõò èÝñïõò ù áõèÝíôñá êé åóý ôï ðáíÜêñéâï ìáò ÷Üñéóåò äþñï ôçò æÞóçò
êé åóý ðÜëé ôï ðáßñíåéò.
Ìá ðáíåýôõ÷ïò üðïéïò êïðéÜæåé ìåò ôçí ôüóç óïõ åýíïéá!, ôá ðÜíôá ôïõ ôüôå ðáíÜöèïíá ôÜ÷åé
êé üëç ãé' áõôüíå ðáíÝìïñöç ãßíåóáé êé üëç áðü ðëïýôï âáñáßíåéò óôá ëéâÜäéá ðëçèáßíïõí ïé áãÝëåò ôïõ êáé ìüíïò ðëïõôáßíåé
ôïí êüðï ôïõ ÷áßñåôáé êáé ìÝóá óôéò ðüëåéò
ôéò ïëüóôïëåò ì' ùñáßåò ãõíáßêåò
êáé ðÜíôá üðïõ ðÜåé ìéáí áðÝñáíôç íïéþèåé åõôõ÷ßá
ëÜìðïõí ô' áãüñéá ôïõ ùò Üíèç áð' ïëüóöñéãá ÷áñïýìåíá íéÜôá êé ïé êüñåò ôïõ ïëü÷áñåò ÷ïñåýïõí ïëüóôåöåò Üíèç
ðçäþíôáò åðÜíù óôç ÷ëüç êáé óôá èåßá ëïõëïýäéá.
Ôá ðÜíôá ÷áñßæåéò ó' üðïéïí ó' åñãÜæåôáé áíïé÷ôü÷åñç ÈåÜ ìïõ, ÷áßñå ÌçôÝñá ôùí Èåþí, ôïõ ðÜíáóôñïõ ïõñáíïý ìáò Ãõíáßêá!
Ó' åýíïéá ðÜíôïôå íÜóáé, êé áí ìå áìåßøåéò ãé' áõôü ôï ôñáãïýäé êáëüôõ÷åò äïò ìïõ çìÝñåò ôç äüîá óïõ óôç ÌíÞìç íá øÜëëù!»

(«¾ìíïò óôç Ãç», áðü ôïõò «Ïìçñéêïýò ¾ìíïõò», áðüäïóç: Ëåùíßäáò Ðïëõäåýêçò)

Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò åß÷áí äéáìïñöþóåé ìéá âáóéêÞ öéëïóïößá ãéá ôç öýóç äéåñåõíþíôáò ôçí áñ÷Þ ôïõ êüóìïõ. Ìéá öéëïóïößá ðïõ áðïôÝëåóå ôï èåìÝëéï ëßèï óôïí ïðïßï óôçñß÷ôçêáí ïé ìåôÝðåéôá öéëïóïöéêÝò êé åðéóôçìïíéêÝò áíáæçôÞóåéò êáé èåùñÞóåéò ãéá ôïí êüóìï –êáé ôïýôï óõíéóôÜ ôç ìåãÜëç ðñïóöïñÜ óôç ãíþóç êáé ôçí åðéóôÞìç áðü áõôïýò, ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé ç êáôáöõãÞ óôï áêáôÜëçðôï áðïôåëïýóå óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò ëýóç óôï áäéÝîïäï ôùí åîçãÞóåùí.
ËáìâÜíïíôáò õðüøç üôé óôïõò áñ÷áßïõò ÷ñüíïõò óôçí ÅëëÜäá ï öéëüóïöïò Þôáí êé åðéóôÞìïíáò, êáôáëáâáßíïõìå ôç âáèéÜ êáé ïõóéáóôéêÞ åìðëïêÞ ôïõ óôç äéåñåýíçóç ôïõ öõóéêïý öáéíïìÝíïõ, äåäïìÝíïõ üôé ç åîÞãçóÞ ôïõ äéáðåñíïýóå ìÝóá áðü èåùñÞóåéò öéëïóïöéêïý ÷áñáêôÞñá, ðïõ Ýäéíáí óôçí åñìçíåßá ìéáí õøçëÞ äéåñåõíçôéêÞ áßóèçóç. Äåí åßíáé ðåñßåñãï ðïõ ç ìåôáöõóéêÞ åß÷å èÝóç óôçí åîÞãçóç ôïõ öáéíïìÝíïõ, äåäïìÝíïõ ôïõ ãåãïíüôïò üôé ç öõóéêÞ åðéóôÞìç ìüëéò ôüôå äéáìïñöùíüôáí, áðïôåëþíôáò ôñüðï êáé ðçãÞ åîÞãçóçò ôïõ áíåîÞãçôïõ. Êáé ôïýôï åêðÞãáæå áðü ôçí áíÜãêç ôïõ áíèñþðïõ íá åîçãÞóåé ôïí êüóìï ùò äéáôåôáãìÝíï óýíïëï, ùò ìéá ïëüôçôá ìå áñ÷Þ ôÜîçò óáí áõôÞ ðïõ ÷áñáêôÞñéæå ôïí êïéíùíéêü êüóìï. Ãéá ôçí åîÞãçóç ôçò öýóçò äçëáäÞ, ïé Üíèñùðïé êáôÝöåõãáí óôï ìýèï êáé ôç ìåôáöõóéêÞ. Ç ëïãéêÞ Ýôóé, óõìðëçñùíüôáí óôá êåíÜ ôçò áðü ôç ìåôáöõóéêÞ, ãéá íá õðïóôçñé÷ôåß ç åîÞãçóç ôïõ êüóìïõ, ç ïðïßá ìåôáöõóéêÞ åß÷å ôéò ðçãÝò ôçò óôï èåúêü óôïé÷åßï. Ç ðñïóöõãÞ óôï èåßï, áðïôåëïýóå ìéá «ëïãéêÞ» ðñáêôéêÞ ãéá ôïí öéëüóïöï þóôå íá õðïóôçñßîåé ôç èåþñçóÞ ôïõ ãéá ôï «öýóéí ëåéôïõñãåßí».
ÄçìéïõñãÞèçêå ëïéðüí áðü ôïõò áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò ç «èñçóêåßá» ôçò öýóçò, êáèþò øÜ÷íïíôáò íá âñïõí ôçí áñ÷Þ ôïõ êüóìïõ êáôÝëçîáí óôçí áíþôåñç, ôç èåúêÞ äýíáìç ðïõ ôïí êüóìï äçìéïýñãçóå êáé óýìöùíá ìå áõôÞí Üñ÷åôáé. Ìå ôïí ôñüðï áõôü ôáýôéóáí ôç Èåïãïíßá ìå ôçí Êïóìïãïíßá. ÅîÜëëïõ ôüôå, êÜèå åîÞãçóç åß÷å áíáöïñÜ óôï èåßï, åß÷å èåúêÞ åíôïëÞ, ìå êáôáöõãÞ óå ðñïóùðïðïéçìÝíåò äõíÜìåéò ôçò öýóçò, üðùò êáé ó' Ýííïéåò çèéêÞò ôÜîçò (áò áíáëïãéóôïýìå üôé ðñéí ôçí áèçíáúêÞ äçìïêñáôßá êáé ôç äçìéïõñãßá ôùí íüìùí, üëç ç ëåéôïõñãßá ôçò êïéíùíßáò åß÷å ðñïóáíáôïëéóìü áðü ôï èåßï êé åíåñãïýóå âÜóåé èåßáò åíôïëÞò). Ãéá ôï ëüãï ôïýôï âëÝðïõìå ôïí áñ÷áßï ¸ëëçíá íá äßäåé ðñùôáñ÷éêÞ óçìáóßá óôá èÝóöáôá êáé ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ êïéíùíßá íá Ý÷åé çèéêü êáôÜ ðñþôïí äåóìü, ï ïðïßïò áðïôåëåß ôç æùôéêÞ áñ÷Þ ôïõ ëáïý.
Áíôéëáìâáíüìåíïò ï ëáüò ôç óçìáóßá ôçò æùôéêÞò ôïýôçò áñ÷Þò ðñïóÝäéäå èñçóêåõôéêü óåâáóìü óôçí ýðáñîç êáé äéáôÞñçóÞ ôçò, ðåñéâáëëüìåíç ç êáôáðÜôçóÞ ôçò ìå ôç èåßá ôéìùñßá. Ç öýóç åß÷å âáóéêü ñüëï óôçí çèéêÞ ôïõ ëáïý, êáèþò óõíéóôþíôáí áðü èåßåò äõíÜìåéò ïé ïðïßåò óõíÝèåôáí ôï ãßãíåóèáé ôçò êïéíùíßáò êáé óõãêñïôïýóáí ôï Åßíáé ôïõ áíèñþðïõ.

Ï êÜèå áñ÷áßïò èåüò óõíäÝïíôáí ìå êÜðïéï öõóéêü óôïé÷åßï (ï Äßáò ìå ôïí êåñáõíü êáé ôá óýííåöá, ç ¹ñá ìå ôç ãç, ï Áðüëëùíáò ìå ôïí ¹ëéï, ï Ðïóåéäþíáò ìå ôç èÜëáóóá ê.ï.ê.), Ý÷ïíôáò áíèñþðéíç ìïñöÞ, áëëÜ áíþôåñç õðüóôáóç. Ç äå öýóç ùò äçìéïõñãßá Þôáí áöéåñùìÝíç óôç èåÜ ¢ñôåìç. Áðïôåëïýóáí ïé èåïß ôï ðíåýìá, ôçí áíþôåñç äýíáìç, ðïõ êáèüñéæå (êáé Þëåã÷å) ôï öýóåé ðñÜôôåéí ôïõ áíèñþðïõ. ÐáñÜëëçëá, ìå ôçí åîáíèñþðéóç ôùí èåþí, ôï Åßíáé áíáâéâÜæïíôáí, êáèþò ôï èåßï óôïé÷åßï áðïêáèáéñïýóå ôçí øõ÷Þ êáé ôï ðíåýìá, êáé ôá ïäçãïýóå óôç óýëëçøç ôïõ õøçëïý, ôïõ áãáèïý êáé ôïõ ùñáßïõ.
Ç ó÷Ýóç ôïõ áíèñþðïõ ìå ôç öýóç Þôáí ó÷Ýóç õøçëÞò óýëëçøçò ðïõ áíÜãïíôáí óôçí ðñüóëçøç ôïõ èåßïõ óôïé÷åßïõ óôç æùÞ, ô' ïðïßï äçëùíüôáí ìÝóá áðü ôç öýóç. Ç ìïßñá ôïõ áíèñþðïõ, ôï ðåðñùìÝíï ôïõ, óõíßóôáôï óôï íá ëåéôïõñãåß âÜóåé ôïõ êáíüíá íá ìçí ðñïóâÜëëåé ôï öõóéêü óôïé÷åßï ðïõ áðïôåëåß èåúêü óýìâïëï –Üëëùò Ý÷åé ôçí «ôéìùñßá» ôïõ èåïý. ÐáñáðÝñá ï Üíèñùðïò Ýäùóå ìåôáöõóéêÞ äéÜóôáóç óôç èåþñçóç ôçò öýóçò, êáëýðôïíôáò ìå ìõóôÞñéá ôç ó÷Ýóç ôïõ ìå áõôÞí, äçëáäÞ ìå ðñïëÞøåéò ãéá ôç öýóç, öôéÜ÷íïíôáò ìýèïõò, áíÜãïíôÜò ôçí Ýôóé ùò êÜôé ôï áíþôåñï ðïõ ìõóôéêïß êáíüíåò, êþäéêåò áíåñìÞíåõôïé êé áíõðÝñâëçôåò äõíÜìåéò ôç óõãêñïôïýí. Áëëéþò èá ëÝãáìå, ìåèåñìçíåýïíôáò ôéò êáôáóôÜóåéò, üôé ìéá ôÝôïéá óôÜóç éêáíïðïéïýóå ôï ìýèï ãéá ôïõò èåïýò, óôïõò ïðïßïõò áðïäüèçêáí ìÝñç ôçò öýóçò êáé óõãêñïýïíôáí ìåôáîý ôïõò Þ áíôáãùíßæïíôáí, ðñïêåéìÝíïõ íá ôá õðåñáóðéóôïýí Þ íá äçëþóïõí ôç äýíáìÞ ôïõò äé' áõôþí.
Åß÷å ï áñ÷áßïò ¸ëëçíáò ðñïóäþóåé óôç öýóç èÝóç ðñùôåýïõóáò áñ÷Þò, ôçí åß÷å áíáãÜãåé óôï õðÝñ ôïõ êüóìïõ ôïõ, ðïõ ùò ôÝôïéï Ý÷åé ôçí ðñïóôáóßá êáé ôçí åðïðôåßá ôùí èåþí. Ç öýóç áíôéìåôùðéæüôáí ùò åíéáßï üëïí, ïðïý ôï ìÝñïò óõãêñïôïýóå ôï öõóéêü ïéêïäüìçìá. Áíôéìåôùðéæüôáí ùò ôï õðÝñ êáé äÝïí, ðïõ Ý÷åé ôçí åýíïéá êáé ðñïóôáóßá ôùí èåþí, êáé äéÝðåôáé áðü êáíüíåò óåâáóôïýò, ðïõ áí ôïõò ðáñáâåßò áíôéìåôùðßæåéò ôç ìÞíé ôïõò. ¹ôáí, ìåôÜ ôïýôùí, áóÝâåéá óôïõò èåïýò íá êáôáóôñÝöåéò Þ íá õðïâáèìßæåéò ôç öýóç, Þôáí «ýâñéò», êáé ìéá ôÝôïéá åíÝñãåéá ðñïêáëïýóå ôç «èåßá äßêç», ôçí ðïéíÞ áðü ôïõò èåïýò, ôçí ôéìùñßá.
 Öñüíôéóå üìùò ï áñ÷áßïò ðñüãïíïò íá «ðåñéïñßóåé» ôç èåúêÞ åîïõóßá óôç öýóç, óôïõò áöéåñùìÝíïõò ôüðïõò óôïõò èåïýò, óôá éåñÜ Üëóç, óôá äÝíäñá, óôá éåñÜ, óôá ìáíôåßá, ê.Ü., ãéá íá ìðïñåß íá äñáóôçñéïðïéçèåß óôçí õðüëïéðç öýóç éêáíïðïéþíôáò ôéò âéïôéêÝò áíÜãêåò ôïõÿ íá ìðïñåß äçëáäÞ íá åðåìâáßíåé óå áõôÞí ÷ùñßò ôï öüâï ôçò ôéìùñßáò. Êáé äåí ðñÝðåé íá ðáñáâëÝðïõìå ôï ãåãïíüò üôé ç äñáóôçñéïðïßçóÞ ôïõ áõôÞ åß÷å ôï óôïé÷åßï ôçò êáôÜ÷ñçóçò, êñßíïíôáò âåâáßùò áðü ôéò êáôáóôñïöÝò ðïõ ðñïîÝíçóå êáé ãåíéêüôåñá áðü ôçí õðïâÜèìéóç ðïõ õðÞñîå óå öõóéêÜ óôïé÷åßá êáé ìÝñç ôçò ÅëëÜäáò.

Ãåíéêþò, êåßíï ô' ïðïßï äéáðéóôþíïõìå äéåñåõíþíôáò ôçí éóôïñßá ôïõ áíèñþðïõ åßíáé üôé ôï ðÝñáóìÜ ôïõ áðü ôçí Ðñïúóôïñßá óôçí Éóôïñßá óçìáôïäïôåß ôçí êõñéáñ÷ßá ôïõ óôç öýóç. ÔÝôïéá, äå, Þôáí ç áßóèçóç áõôÞò ôçò êõñéáñ÷ßáò ðïõ ôï âÜñïò ôçò áðïäüèçêå ìå ôï ìýèï ôïõ Åñõóß÷èïíá. Éäïý ôé ëÝãåé.
Ï Åñõóß÷èïíáò ï Èåóóáëüò, ìõèéêüò ãéïò ôïõ Ìõñìéäüíá Þ ôïõ Ôñßïðá êáé åããïíüò ôïõ èåïý Ðïóåéäþíá, ðÞñå ìéá ìÝñá ìáæß ôïõ 20 äïýëïõò ôïõ êáé ðÞãå óôï Üëóïò ðïõ åß÷áí áöéåñþóåé ïé Ðåëáóãïß óôç èåÜ ÄÞìçôñá êáé ôïõò äéÝôáîå íá êüøïõí ôá éåñÜ äÝíôñá ãéá íá ìðïñÝóåé íá ÷ôßóåé ðáëÜôé, óôï ïðïßï èá ãëåíôïýóå ìå ôïõò ößëïõò ôïõ. ÁíÜìåóá óô' Üëëá äÝíäñá âñéóêüôáí êáé ìßá ðáíýøçëç ëåýêá, ðïõ Þôáí ôï áãáðçìÝíï äÝíôñï ôçò ÄÞìçôñáò (êáôÜ ìéáí Üëëç åêäï÷Þ ôï äÝíäñï ôïýôï Þôáí ç éåñÞ âåëáíéäéÜ ôïõ ôåìÝíïõò ôçò èåÜò ÄÞìçôñáò). Ãýñù áðü ôï äÝíäñï ôüôå óõãêåíôñþèçêáí ïé ÄñõÜäåò Íýìöåò ðïõ Ýøåëíáí ôá üìïñöá ôñáãïýäéá ôïõò êáé ÷üñåõáí ôïõò ìáãéêïýò ÷ïñïýò ôïõò, ðñïêåéìÝíïõ íá åîåõìåíßóïõí ôïí áóåâÞ. ¼ìùò áõôüò äå óôáìÜôçóå ôï êáôáóôñåðôéêü ôïõ Ýñãï. Ôüôå, ìå ôçí ðñþôç ôóåêïõñéÜ ðïõ Ýäùóå óôï äÝíäñï, ðáñïõóéÜóèçêå åíþðéüí ôïõ ç éÝñåéá ôçò ÄÞìçôñáò Íéêßððç, ðïõ äåí Þôáí ðáñÜ ç ßäéá ç èåÜ ìåôáìïñöùìÝíç. Ç éÝñåéá ðñïóðÜèçóå íá óôáìáôÞóåé ôï êüøéìï ôïõ äÝíäñïõ, áëëÜ ï Åñõóß÷èïíáò ôçí áðåßëçóå ìå ôçí áîßíá ôïõ. Ç èåÜ ôüôå ðÝôáîå ôç ìåôáìößåóç ôçò éÝñåéáò êé åìöáíßóèçêå ìå üëç ôçò ôç èåúêÞ ìåãáëïðñÝðåéá.
Áðü ôç óôéãìÞ åêåßíç ï Åñõóß÷èùí Üñ÷éóå íá ôñþåé üôé Ýâñéóêå ìðñïóôÜ ôïõ, êáèüôé ç èåÜ ôïí ôéìþñçóå ìå áêüñåóôç ðåßíá. Áöïý Ýöáãå üôé öáãþóéìï âñéóêüôáí óôï óðßôé ôïõ êáé üëá ôïõ ôá æþá, Üñ÷éóå íá ãõñßæåé óôïõò äñüìïõò êáé íá áñðÜæåé ôéò ðñïóöïñÝò áðü ôïõò âùìïýò. ÌÜëéóôá, Ýöôáóå óôï óçìåßï íá ðïõëÞóåé ôçí êüñç ôïõ ÌÞóôñá ãéá íá âñåé ôñïöÞ. ÁëëÜ ç ÌÞóôñá, ðïõ Þôáí ìÜãéóóá, åðÝóôñåøå óôï óðßôé ôçò êáé ðáñáêÜëåóå ôïí Ðïóåéäþíá íá ëõôñþóåé ôïí ðáôÝñá ôçò. Ï èåüò, ìç ìðïñþíôáò íá âïçèÞóåé ôïí Åñõóß÷èïíá, Ýäùóå óôç ÌÞóôñá ôçí éêáíüôçôá íá ìåôáìïñöþíåôáé óå äéÜöïñá æþá êáé íá îåöåýãåé áðü ôïí ðáôÝñá ôçò. Ìßá åêäï÷Þ áíáöÝñåé üôé ç ÌÞóôñá, áðü äéêÞ ôçò ðñùôïâïõëßá, åêìåôáëëåýèçêå ôï ÷Üñéóìá ôçò ìåôáìïñöþóåùò ãéá íá ðïõëéÝôáé ùò äïýëá óõíå÷þò êáé íá âïçèÜ Ýôóé ôïí ðáôÝñá ôçò. Óôï ôÝëïò, ï Åñõóß÷èïíáò, ìçí Ý÷ïíôáò íá öÜåé ôßðïôá ðéá, Üñ÷éóå íá ôñþåé ôéò óÜñêåò ôïõ, ìÝ÷ñé ðïõ ðÝèáíå. Äéåñùôþìáóôå, óêùðôéêÜ âåâáßùò: Ìçí êáé áõôÞ íÜíáé ç ìïßñá ôïõ áíèñþðïõ óÞìåñá, ï ïðïßïò, ðñïêåéìÝíïõ íá éêáíïðïéÞóåé ôçí áêüñåóôç ðåßíá ôïõ ãéá õëéêÜ áãáèÜ, êáôáëÞãåé í' áõôï÷åéñéÜæåôáé êáôáóôñÝöïíôáò ôïí ðëáíÞôç;
Ç «ýðåñèåí» ðñïóôáóßá ôçò öýóçò ðñïêýðôåé êáé áðü ôï ìýèï ôçò ðñïóôáóßáò ôçò áðü ôéò êáôþôåñåò èåÝò, áðü ôéò Íýìöåò. ÁõôÝò ðñïóôÜôåõáí ôá öõóéêÜ óôïé÷åßá, Ý÷ïíôáò óõãêåêñéìÝíç áðïóôïëÞ: ïé äñõÜäåò ðñïóôÜôåõáí ôá äÜóç (Þôáí ïé íýìöåò ôùí äñõþí, áðü ôéò ïðïßåò Þôáí êáôÜöõôç ç ÅëëÜäá óô' áñ÷áßá ÷ñüíéá), ïé ÌåëéÜäåò ðñïóôÜôåõáí åéäéêÜ ôéò ìåëéÝò, ðïõ Þôáí óçìáíôéêÝò äéüôé áðü ôï îýëï ôïõò Ýöôéá÷íáí ôá äüñáôá (áðü ôéò ÌåëéÜäåò èåùñåßôï üôé êáôÜãïíôáí ôï ðïëåìï÷áñÝò «÷áëêïýí ãÝíïò»), ïé ÏñåéÜäåò Þ ÏñåóôéÜäåò ðñïóôÜôåõáí ôá üñç êáé ôïõò ëüöïõò, ïé ÍáúÜäåò Þ ÕäñéÜäåò ðñïóôÜôåõáí ôïõò ðïôáìïýò êáé ãåíéêÜ ôá ãëõêÜ íåñÜ, ïé Íçñçßäåò ðñïóôÜôåõáí ôéò èÜëáóóåò. Åíþ õðÞñ÷áí êáé ïé ÁìáäñõÜäåò, ïé ïðïßåò áðïôåëïýóáí ìéá ãåíéêÞ êáôçãïñßá íõìöþí, ðïõ Þôáí ç øõ÷Þ ôùí äÝíäñùí êáé óôçí áðþëåéÜ ôïõò áíôéäñïýóáí êé åêäéêïýíôáí ôïí áóåâÞ èíçôü ðïõ ôá õëïôüìçóå Þ ôÝëïò ðÜíôùí óõíåôÝëåóå Þ ïäÞãçóå óôçí áðþëåéÜ ôïõò!

Aðüóðáóìá áðü ôï âéâëßï ôïõ Áíôþíéïõ Â. ÊáðåôÜíéïõ, “ÖÕÓÉÓ ÅÑÃÏÍ. Íïþíôáò ãéá ôç öýóç…”, éäéùôéêÞ Ýêäïóç, ÁèÞíá 2017

ÐÇÃÇ : dasarxeio.com