Του Θεοφάνη Καραμπατζάκη, Δασολόγου & Διπλ. Μηχανολόγου Μηχανικού

Τα τελευταία χρόνια επικρατεί μια άποψη στα κυνηγετικά πράγματα που λέει ότι μόλις χιονίζει πρέπει να σταματάει το κυνήγι, έτσι απλά.

Και το λέω αυτό, το "έτσι απλά" γιατί τουλάχιστον εμένα, όπως πιστεύω και ένα μεγάλο κομμάτι της κυνηγετικής οικογένειας, με κυριεύει κάθε χειμώνα ένα άγχος μη τυχόν χιονίσει και αντί να χαρώ (σαν παιδί), αντίθετα στεναχωρεθώ, γιατί θα απαγορευτεί το κυνήγι.
Και ο φόβος μου αυτός δεν είναι αδικαιολόγητος πιστεύω, γιατί έχουμε φτάσει στο σημείο με το που χιονίζει, την άλλη μέρα (ή μετά 2 -3 μέρες) να βγαίνει απαγορευτικό του κυνηγιού. Οι παλαιότεροι θα θυμούνται ότι αυτού του είδους οι απαγορεύσεις δεν εφαρμόζονταν ούτε τη δεκαετία του ’70 ούτε του ’80, παρ’ ότι ο δασικός κώδικας ισχύει από το ’69.
Πώς φτάσαμε όμως σ’ αυτό το σημείο; Οι δημόσιες υπηρεσίες της εποχής εκείνης, δεν ήξεραν τους νόμους ή μήπως δεν τους εφάρμοζαν; Όχι! Τα πράγματα είναι απλά στην εξήγησή τους, αλλά δύσκολη είναι η επίλυση των προβλημάτων και του status που έχει δημιουργηθεί.

Από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 οι διάφορες αντικυνηγετικές οργανώσεις στην προσπάθειά τους να περιστείλουν την κυνηγετική δραστηριότητα όσο το δυνατόν περισσότερο, πιστεύοντας εσφαλμένα ότι έτσι θα λύνονταν το πρόβλημα του περιβάλλοντος στην Ελλάδα, προσπάθησαν να ασκήσουν πολιτική και κοινωνική πίεση τέτοια στις κυβερνήσεις και στις αρμόδιες υπηρεσίες (νεκροί κύκνοι πεταμένοι μπροστά στο ΥΠ. ΓΕ.), ώστε με κάθε κακοκαιρία να βγαίνει απαγορευτική διάταξη του κυνηγιού.

Η κατάσταση σήμερα περιγράφεται κάπως έτσι: Μόλις χιονίσει και στρώσει 1 cm χιόνι, ο κάθε δασάρχης αγχώνεται για το πως θα πρέπει να ενεργήσει: αν θα εισηγηθεί απαγόρευση ή όχι.
Οι κυνηγοί περιμένουν εναγωνίως αυτή την απαγόρευση και τηλεφωνούν στους συλλόγους συνεχώς και βέβαια η κοινή γνώμη, που η μόνη πηγή πληροφόρησής της είναι η TV, θεωρεί φυσικόεπακόλουθο του χιονιά την απαγόρευση της Θήρας.

Ας όμως δούμε το θέμα πιο διεξοδικά: Στη νομοθεσία υπάρχουν τρεις διατάξεις που αναψέρονται στο κυνήγι στο χιόνι. Οι δύο πρώτες περιλαμβάνονται στις διατάξεις περί Θήρας του ΝΔ 86/69 και είναι η διάταξη του εδαφίου β’ της περίπτωσης β της παραγράφου 3 του άρθρου 258, η οποία ορίζει ότι απαγορεύεται η Θήρα " δια παρακολουθήσεως των ιχνών επί της χιόνος" καθώς και η διάταξη της περίπτωσης στ’ της ίδιας παραγράφου και άρθρου που ορίζει ότι "ο Υπουργός ΠΕΚΑ (και μετά από μεταβίβαση αρμοδιοτήτων ο Γ. Γ. της Περιφέρειας ή Δ/ντής δασών του Νομού, μετά από εισήγηση του οικείου Δασάρχη) δύναται ν’ απαγορεύσει την Θήραν παντός θηράματος εν περιπτώσει χιονοπτώσεως μεγάλης διάρκειας και εντάσεως εις όλην την χώραν ή μεμονωμένος περιοχάς".
Οι παραπάνω διατάξεις δεν έχουν εφαρμογή στην Θήρα των πτηνών, σύμφωνα με τη ρητή διάταξη του άρθρου 11 της ΚΥΑ 414985/85.

Στην ΚΥΑ αυτή και σύμφωνα με την παράγραφο 3 του άρθρου 5 "Με αποφάσεις του υπουργού γεωργίας, που εκδίδονται ύστερα από πρόταση της αρμόδιας δασικής αρχής ή της Κυνηγετικής Συνομοσπονδίας, μπορεί να περιορίζονται η διάρκεια της περιόδου Θήρας της παρ. 1 του άρθρου αυτού, οι ημέρες Θήρας κατά εβδομάδα σε ολόκληρη την επικράτεια ή σε τμήματα αυτής και ο αριθμός θηραμάτων, εφόσον διαπιστώνεται κίνδυνος μείωσης ορισμένων ειδών της άγριας πτηνοπανίδας, λόγω ιδιαίτερα δυσμενών συνθηκών".

Σε κάθε δασική απαγορευτική διάταξη Θήρας στο "έχοντες υπόψη" μνημονεύονται οι τρεις παραπάνω νομικές διατάξεις, που σημαίνει ότι σ’ αυτές βασίζεται η νομιμότητα της διοικητικής πράξης, που στην περίπτωσή μας είναι η απαγόρευση της Θήρας. Ας δούμε όμως κατά πόσο είναι ορθές οι πράξεις της διοίκησης εξετάζοντας τις τρεις αυτές διατάξεις με τη σειρά:

Η πρώτη διάταξη απαγορεύει την άσκηση Θήρας με την παρακολούθηση των ιχνών στο χιόνι, χωρίς να απαγορεύει την άσκηση Θήρας με άλλα μέσα. Π.χ. απαγορεύει τη Θήρα του λαγού με την παρακολούθηση των ιχνών του (σήμερα ελάχιστοι είναι οι κυνηγοί που έχουν την ικανότητα αυτή), αλλά δεν απαγορεύει τη Θήρα του με σκύλο δίωξης, χωρίς να προηγηθεί παρακολούθηση του λαγού δια των ιχνών.
Και βέβαια σε καμιά περίπτωση δεν συνδέεται η έννοια αυτή της παρακολούθησης με τον εντοπισμό των ιχνών του αγριόχοιρου στο χιόνι, το γνωστό μας "κόψιμο", διότι στην περίπτωση αυτή δεν παρακολουθείται η πορεία του ζώου με σκοπό να φτάσει ο κυνηγός στο "γιατάκι" του και να το θηρεύσει, παρά μόνο εντοπίζεται το πέρασμά του και στο σημείο αυτό αναλαμβάνουν τα σκυλιά.

Σε κάθε περίπτωση δε η διάταξη αυτή ιδρύει υποχρέωση του κυνηγού να μη θηρεύει με την παρακολούθηση των ιχνών του (τριχωτού πάντα) θηράματος πάνω στο χιόνι και η υποχρέωση αυτή υπάρχει χωρίς να χρειάζεται ιδιαίτερη απαγορευτική διάταξη της διοίκησης (αρμόδιας υπηρεσίας), ούτε βέβαια και της παρέχεται εξουσιοδότηση για κάτι περισσότερο.

Με τη δεύτερη διάταξη εξουσιοδοτείται ο αρμόδιος υπουργός και συνεπώς κάθε αρμόδιος προϊστάμενος, πολιτικός ή διοικητικός, που του έχει μεταβιβαστεί η αρμοδιότητα αυτή, να απαγορεύει τη Θήρα σε περίπτωση χιονόπτωσης μεγάλης διάρκειας και εντάσεως. Η επιστήμη της μετεωρολογίας δίνει διαφορετικό ορισμό για το φαινόμενο της χιονόπτωσης από αυτό της χιονοκάλυψης.
Πρόκειται για δύο εντελώς διαφορετικά καιρικά φαινόμενα, που το καθένα έχει διαφορετική επίδραση στην άγρια πανίδα.

Στις περιπτώσεις λοιπόν και μόνον τότε που παρουσιάζεται παρατεταμένη χιονόπτωση δηλ. να χιονίζει μερόνυχτα (όπως για παράδειγμα τον Δεκέμβρη του 2001), ο οικείος Δασάρχης θα μπορεί να εισηγηθεί απαγόρευση της Θήρας των θηλαστικών στο Δ/ντή Δασών του νομού και εκείνος με τη σειρά του στον Γ. Γ. της περιφέρειας στον οποίο έχει μεταβιβαστεί και η ανάλογη αρμοδιότητα από τον αρμόδιο υπουργό.
Θα εκδοθεί από τον Γ. Γ. της περιφέρειας Δασική Απαγορευτική Διάταξη Θήρας των θηλαστικών, η οποία θα ισχύει στις περιοχές όπου εμφανίζεται το φαινόμενο της χιονόπτωσης και η οποία θα αρθεί αμέσως μετά τη λήξη του φαινομένου.
Κάθε άλλη ερμηνεία κατά τη γνώμη μου είναι αυθαίρετη.

Εδώ ας δούμε λίγο την βιολογία των δύο ειδών που μας ενδιαφέρουν, δηλαδή του λαγού και του αγριόχοιρου.

Ο λαγός ενδιαιτάται σ' όλη σχεδόν την Ευρώπη και η γεωγραφική του εξάπλωση φθάνει από τη Μεσόγειο ως τη Ν. Σκανδιναυία και από τον Ατλαντικό ως τη Ρωσία.

Στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης (Ρουμανία, Ουκρανία, Πολωνία, Τσεχία, Γερμανία κ.α.) η χιονοκάλυψη είναι ένα φαινόμενο που αρχίζει τον μήνα Δεκέμβριο και αίρεται στην καλύτερη περίπτωση τον Μάρτιο.

Συνεπώς αν η χιονοκάλυψη αποτελούσε απειλή για τους πληθυσμούς του είδους αυτού, η γεωγραφική του εξάπλωση θα ήταν άλλη.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει και με τον αγριόχοιρο που και αυτού η γεωγραφική εξάπλωση φθάνει ως προς το γεωγραφικό πλάτος περίπου στο ίδιο ύψος μ’ αυτή του λαγού. Η χιονόπτωση όμως όταν είναι παρατεταμένη όντως δημιουργεί πρόβλημα στα ζώα αυτά, διότι χάνονται (σβήνονται) οι οσμές (ντοροί) της περιοχής τους και δεν μπορούν να προσδιορίσουν τον χώρο τους και τα δρομολόγιά τους.

Δεδομένου μάλιστα ότι τα ζώα ζούν σε ένα κόσμο οσμών και ήχων, παρά οπτικών ερεθισμάτων. Οι γουρουνοκυνηγοί γνωρίζουν ότι, όταν χιονίζει διαρκώς, οι αγριόχοιροι δεν μετακινούνται. Πολλές φορές μένουν νηστικοί για μέρες. Ορθώς λοιπόν ο νομοθέτης του 1968, γνωρίζοντας πέντε πράγματα για τη βιολογία των θηραμάτων, δεν περιέλαβε στην παράγραφο αυτή και την περίπτωση της χιονοκάλυψης, διότι γνώριζε πολύ καλά ότι η χιονοκάλυψη από μόνη της δεν δημιουργεί προβλήματα στα άγρια ζώα.

Με την τρίτη διάταξη ο αρμόδιος υπουργός, (ή ο Γ. Γ. της περιφέρειας μετά από μεταβίβαση των αρμοδιοτήτων) μπορεί να περιορίσει τη διάρκεια της κυνηγετικής περιόδου δηλ. να απαγορεύσει ακόμη και για ορισμένο χρόνο την Θήρα των θηρεύσιμων πτηνών, μετά από πρόταση της δασικής αρχής ή της ΚΣΕ, εφόσον διαπιστώνεται κίνδυνος για τα πουλιά από ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες.

Είναι όμως η χιονόπτωση ιδιαίτερα δυσμενής συνθήκη για τα πτηνά; Η απάντηση είναι καταφατική. Και βέβαια η χιονόπτωση είναι δυσμενής συνθήκη για τους πληθυσμούς των πτηνών, διότι πολύ απλά όταν χιονίζει χάνουν τον προσανατολισμό τους και αναγκάζονται να πετούν πολύ χαμηλά, αναζητώντας τροφή, την οποία χρειάζονται για να κρατήσουν ψηλά την θερμοκρασία του σώματός τους, οπότε γίνονται πιο ευάλωτα στους κυνηγούς. Τι γίνεται όμως με τη χιονοκάλυψη, είναι δυσμενής συνθήκη; Φυσικά και όχι και ιδιαίτερα όταν δεν συνοδεύεται από υπερβολικά χαμηλές θερμοκρασίες.

Μην ξεχνάμε ότι τα πουλιά πετούν και αν κάποια περιοχή είναι καλυμμένη με χιόνι και αντιμετωπίζουν προβλήματα επιβίωσης είτε στην εύρεση τροφής, είτε λόγω χαμηλών θερμοκρασιών, με μια πτήση θα βρεθούν στο ξέχιονο. Δυσμενής συνθήκη για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι για τα υδρόβια πουλιά ο ολικός παγετός, ο οποίος θα παγώσει τα νερά του βάλτου και θα είναι πλέον αφιλόξενος για ένα μεγάλο μέρος των υδροβίων πουλιών.

Να θυμηθούμε ότι το 2001-02 με τις χαμηλές θερμοκρασίες που ακολούθησαν τον χιονιά, οι χήνες βρέθηκαν στη Ρόδο και την Κρήτη.

Τελειώνοντας θα ήθελα να επισημάνω πως, σε κάποια δασαρχεία, οι δασικές αστυνομικές διατάξεις ρύθμισης της Θήρας που εκδίδονται αμέσως μετά την ετήσια ρυθμιστική απόφαση του αρμόδιου υπουργού και αποτελούν την τοπική εξειδίκευση αυτής, περιλαμβάνουν την ρύθμιση: "απαγορεύεται το κυνήγι παντός θηράματος όπου και όταν η γη καλύπτεται με χιόνι".

Η ρύθμιση αυτή είναι εντελώς αυθαίρετη και γιατί δεν υφίσταται θέμα για την χιονοκάλυψη παρά μόνο για τη χιονόπτωση και γιατί πρέπει η δασική απαγορευτική διάταξη να εκδίδεται πατά τη διάρκεια του φαινομένου της χιονόπτωσης και να αίρεται με τη λήξη του και γιατί τέλος κάθε πράξη της διοίκησης πρέπει να είναι σαφής και εφαρμόσιμη δηλ. "χρηστή". Απόδειξη των παραπάνω αποτελούν οι πολλές αθωωτικές δικαστικές αποφάσεις σε ανάλογες περιπτώσεις.

Πηγή: ΚΟΜΑΘ-ΠΑΝΘΗΡΑΣ 2007